Επιδημίες – Λοιμικές αρρώστιες- Μπαντιέρα Αη Μαθιά

Οι λοιμικές ασθένειες και οι πανδημίες ήταν από τα παλιά χρόνια περιοδικός σύντροφος της ανθρωπότητας. Εμείς με την πανδημία του Κορωνοϊού το ζούμε αυτό για πρώτη φορά, αλλά η ανθρωπότητα έχει γνωρίσει πολλές φορές την επίθεση αυτών των αόρατων εχθρών.
Η μνήμη των λαών διασώζει την πλήρη ερήμωση από τη ζωή και τη σωτηρία και την αναγέννηση της ανθρωπότητας. Στις χριστιανικές ιερές γραφές υπάρχουν ανάλογες αναφορές. Η Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται στις επτά πληγές του Φαραώ και τη σωτηρία που προσέφερε ο αιχμάλωτος εβραίος Ιωσήφ. Αλλά και ο «μύθος» της Κιβωτού είναι η διάσωση αντιπροσωπευτικής «μαγιάς» της ανθρωπότητας, αφού ο Νώε, αμαρτωλός ο ίδιος, γύρισε την πλάτη στον αμαρτωλό λαό του και εγκαινίασε μια νέα ανθρωπότητα.
Στο ινδικό έπος Μαχαμπχαράτα περιγράφεται πανδημία, όπως και στο φινλανδικό Καχεβάλα. Στον «Οιδίποδα Τύραννο», γραμμένο και παιγμένο μέσα στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, απηχούνται υφολογικά το τρομερό θανατικό που έσπειρε ο Απόλλων στην Τροία και, συνάμα στα πραγματικά γεγονότα με τον λοιμό της Αττικής που καταγράφει ο Θουκυδίδης που και ο ίδιος ασθένησε αλλά τελικά επέζησε. Η ευρωπαϊκή λογοτεχνία, με τρόπο συγκλονιστικό, αφηγήθηκε πανδημίες, χολέρες, πανώλες, λέπρες, ελονοσίες, φυματιώσεις, τύφους και γρίπες. Βοκάκιος, Πούσκιν, Καμύ, Σέκσπιρ έχουν εμπνευστεί από τις τραγικές αυτές καταστάσεις, και έχουν γράψει αριστουργήματα με θέμα τις λοιμικές αυτές ασθένειες.
Τις επιθέσεις του λοιμικού αυτού εχθρού δεν γλύτωσε κατά το παρελθόν το νησί μας η Κέρκυρα και η περιοχή της τότε Παντιέρας Αη Μαθιά. ΄Ετσι και η λαϊκή παράδοση μας έχει κληροδοτήσει και σχετικούς θρύλους. ΄Οπως τον θρύλο του Παπά στο εγκαταλειμμένο σήμερα χωριό του Ζγονού (Ζυγονός), που και ο Κερκυραίος συγγραφέας Ιάκωβος Πολυλάς έχει εντάξει στο διήγημά του «Τα τρία φλουριά» (1892). Σύμφωνα με τον θρύλο αυτό, μια επιδημία ευλογιάς στάθηκε η αιτία να χαθεί η ζωή πολλών μικρών παιδιών. Τα βράδια οι απελπισμένοι γονείς λέγεται ότι έβλεπαν το φάντασμα του παπά του χωριού που την περίοδο αυτή είχε πεθάνει, να γυρίζει τα σπίτια του χωριού και να σπέρνει τον θάνατο στα μικρά παιδιά. ΄Ετσι, οι απελπισμένοι γονείς θεωρώντας τον υπεύθυνο του θανατικού αυτού, τον ξέθαψαν και τον έκαψαν και το καρβουνιασμένο πλέον σώμα του το έθαψαν κάτω από μιά παρακείμενη ελιά. Ελιά που ανήκε στην Οικογένεια Ανδριώτη – Ντόβορα. Το μέρος που τον έθαψαν θεωρούνταν από τότε καταραμένο και λέγεται ότι ούτε χορτάρι δεν ξαναβγήκε. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο θρύλος αυτός στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Οταν μιά επιδημία ιλαράς που ξέσπασε τον χειμώνα του 1878 στάθηκε η αιτία να χαθούν πολλές αθώες παιδικές ψυχές. Ο Ζγονός σύμφωνα με τα γραπτά στοιχεία που μας δίνουν οι Ληξιαρχικές πράξεις των εκκλησιών είχε μόνο ένα θύμα του λοιμού αυτού. Τότε, την 21.11.1878 πεθαίνει η Σταματέλα παιδί του Χριστόφορου Μιχαλόπουλου. Όμως, μετά από 3 χρόνια το 1881 μιά θέρμη γίνεται η αιτία να πεθάνουν τα λίγα παιδιά που είχε το χωριό. ΄Ετσι, σύμφωνα με τα τεκμήρια πεθαίνουν:
16/02/1781 Αναστασία θυγ. του Φώτιου Θεοφύλακτου
15/07/1781 Ένα παιδί Θυλικό του Στεφανή Σινιώρη
29/07/1781 Ένα παιδί Θυλικό του Γεωργίου Βρελά
04/10/1781 Ένα παιδί Αρσενικό του Αναστάση Αρμενιάκου

Σε ένα χωριό που τότε δεν είχε πάνω από 30 κατοίκους το να χάνονται τόσα μικρά παιδιά, ήταν μια από τις αιτίες μετά από λίγα χρόνια το χωριό να ερημώσει.
Το γειτονικό χωριό της Βουνιατάδας στην επιδημία ευλογιάς του 1778 δοκιμάστηκε πολύ σκληρά. Τότε μόνο γιά δύο εβδομάδες πεθαίνουν 10 παιδιά. Στις ληξιαρχικές πράξεις τεθνεότων της εκκλησίας του Αη Γιάννη στην Βουνιατάδα αποτυπὠνονται οι θάνατοι αυτοί:
10/11/1778 Ρίνω παιδί θυλυκό του Παύλου Τσιριγώτη Aπό ευλογιά 2
12/11/1778 Νικολέτος Τσιριγώτης του Αθάνου Από ευλογιά 10 μηνών
12/11/1778 Ευγενούλα Τελή του Χριστόδουλου Από ευλογιά 6 μηνών
15/11/1778 Νάστο θυγατέρα Χριστόφορου Μέριανου Από ευλογιά 4
15/11/1778 Βασίλης Βλάσης του Λόλου Από ευλογιά 5
15/11/1778 Μαργετίνα Μεγαλογένη του Δημητρίου Από ευλογιά 6
18/11/1778 Νικολέτος Βλάσης του Λόλου Από ευλογιά 3
20/11/1778 Βασίλης Τελής του Φίλιππα Από ευλογιά 2
24/11/1778 Θοδωρέλα Τελή του Πέτρου Από ευλογιά 6
25/11/1778 Νάστο θυγατέρα του Παύλου Τζιριγώτη Από ευλογιά 2

Στα Βραγγανιώτικα ο παπα Αντρέας Κόκκαλης αναφέρει τρεις θανάτους από «βλογιά» που όμως γίνονται τον Ιούνιο και Ιούλιο του 1779. Χαρακτηριστικό είναι ότι ένας απο αυτούς τους θανάτους αφορά ηλικιωμένο άτομο την Μαριώ γυνή του Πιέρου Πάφιλου στις 27 Ιουνίου. Τα δύο παιδιά που αναφέρονται είναι ο Τζόρτζης Πάνος (18 Ιουνίου 1779) και ο Κόλης (Νικολός) Ρέτζης (3 Ιουλίου 1779)
Το ίδιο σκληρά δοκιμάστηκε την περίοδο αυτή και το Χωριό της Παυλιάνας όπου πολλά μικρά παιδιά χάνουν την ζωή τους. Το χαρακτηριστικό όμως γιά το χωριό της Παυλιάνας είναι ότι πέθαιναν από ευλογιά και πιό μεγάλα παιδιά και έφηβοι και ακόμη επειδή δοκιμάστηκε για πολύ περισσότερο χρόνο από την επιδημία αυτή που ξεκίνησε τον Nοέμβρη του 1778 και τελείωσε αρχές καλοκαιριού του επόμενου χρόνου. Συνολικά 18 παιδιά και έφηβοι πέθαναν στην διάρκεια της επιδημίας αυτής που ο τότε ιερουργός του χωριού Ιερομόναχος Κακλαμάνης αναφέρει:
Επιδημία
Ευλογιάς ΠΑΥΛΙΑΝΑ
Νεκροί
Ημερομηνία Ονομα παιδιού Ονομα πατέρα Επώνυμο ηλικία

24/11/1778 Γιός Αρσένης Βλάχος 4
16/12/1778 Γιός +θυγατέρα Γιάννης Πάγκαλης ……
24/12/1778 Αναστάσης Γελάτσορας 19
24/12/1778 Γιός Ιωάννης Γεωργουλάς 14
26/12/1778 Θυγατέρα Στέφανος Κοσκινάς 12
3/1/1779 Γιός Γιάννης Γεωργουλάς 17
4/1/1779 Θυγατέρα Γιάννης Γεωργουλάς 3
6/1/1779 Θυγατέρα Πόλος Φωτεινός 6
14/1/1779 Γιος Αρσένης Κατσαρός 16
15/1/1779 Θυγατέρα Στέλιος Παρής 4
20/1/1779 Κωσταντίνος Πόλος Φωτεινός 18
23/1/1779 Γιός Σταμάτης Λούβρος 4
27/1/1779 Γιός Τζώρτζης Λούβρος 3
28/1/1779 θυγατέρα Χριστόφορος Κοσκινάς 14
30/1/1779 Γιός Νικόλαος Λούβρος 2
30/1/1779 Θυγατέρα Δήμος Λούβρος 2
14/5/1779 Γιός Αρσένης Κοσκινάς 7

Το χωριό του Αη Μαθιά που τότε αριθμούσε περίπου 650 κατοίκους δεν φαίνεται να δοκιμάστηκε πολύ από την επίθεση αυτής της παιδικής επιδημικής αρρώστιας. Δυστυχώς στα τεκμήρια δεν έχουν ευρεθεί ληξιαρχικές πράξεις τεθνεότων γιά τις μεγαλύτερες εκκλησίες του χωριού. Την εκκλησία του Αη Μαθιά και της Αγίας Παρασκευής. Η μοναδική εκκλησία που έχει στοιχεία είναι του Αη Σπυρίδωνα στην οποία όμως δεν φαίνεται να υπάρχουν θάνατοι παιδιών το διάστημα φθινόπωρο 1778 – καλοκαίρι 1779.
Επίσης, σκληρά δοκιμάστηκε η Νότια Κέρκυρα την περίοδο Νοέμβρης 1815 – Ιούνιος 1816 από την επιδημία πανώλης που ξεκίνησε από το χωριό του Μαραθιά και σταδιακά ταλαιπώρησε τους κατοίκους της Νότιας Κέρκυρας γιά πάνω από επτά μήνες.
Για τα γεγονότα αυτά υπάρχει κι ένα μικρό βιβλίο του γράφοντος τις γραμμές αυτές, με τίτλο «Το θανατικό του Μαραθιά 1815 – 1816. Η πανούκλα στην Νότια Κέρκυρα».

Κώστας Ι. Ανδριώτης (Κοτσίας)

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook