«Η αρχιτεκτονική της μουσικής», γράφει ο Σπύρος Ρουβάς*

«Σεμνή κατά πάντα η Μουσική, Θεών εύρημα ούσα». Δηλαδή, η μουσική είναι «ιερή» και αποτελεί «δημιούργημα των Θεών». Αυτή η περίφημη ρήση του μεγάλου ιστορικού Πλουτάρχου (47-120 μ.Χ.), ίσως συνοψίζει όλα αυτά που κατά καιρούς έχουν γραφτεί και με διάφορους τρόπους διατυπωθεί για την αξία της Μουσικής Εκπαίδευσης, και πόσο αυτή ποικιλοτρόπως ωφελεί τον άνθρωπο. Επίσης, εκτιμώ ότι καλύπτει πλήρως έστω και με ένα βαθύτερο, πιο «εσωτερικό» νόημα, την ίδια την αξία και την άποψη που έχουν οι περισσότεροι κερκυραίοι γονείς και κηδεμόνες των μαθητών μας για τη Μουσική Εκπαίδευση στον τόπο μας, την Κέρκυρα, καθώς μέχρι σήμερα αποτελεί μια σταθερή αξία επιλογής για τα παιδιά τους, κατά κύριο λόγο και καταρχήν, ως εξωσχολική δραστηριότητα. Αν σκεφτούμε δε, πόσοι μαθητές κάθε χρόνο εγγράφονται στα Μουσικά Εκπαιδευτήρια του νησιού μας (Φιλαρμονικές, Ωδεία, Χορωδίες, διάφοροι πολιτιστικοί σύλλογοι κ.α.) ώστε να μάθουν ένα μουσικό όργανο ή να καλλιεργήσουν τη φωνή τους, θεωρώ πως η «ευθύνη» σε μας τους διδάσκοντες στα παραπάνω Εκπαιδευτήρια είναι σαφές ότι είναι μεγάλη, καθώς η αποστολή μας μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί «ιερή», ως και κατά Πλούταρχον, συμβάλλοντας τα κατά το δυνατόν μέγιστα στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας των μαθητών μας, προσφέροντας τους, εκτός από το προφανές, το μουσικό όργανο κτλ., τη «σπουδή» μιας εσωτερικής «ενότητας» και ισορροπίας, μέσα στις αντιθέσεις της απειρίας των πληροφοριών των οποίων καθημερινά γίνονται αποδέκτες με πολλούς τρόπους.
Τα οφέλη της Μουσικής Εκπαίδευσης στον άνθρωπο είναι λίγο πολύ γνωστά. Εκτός της τοπικής μουσικής παράδοσης, η οποία ωθεί τους νέους προς τα τοπικά Μουσικά Ιδρύματα, είναι γεγονός ότι λίγο έως πολύ οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι η εκμάθηση μουσικής προσφέρει γενικές ή ειδικές γνώσεις στο αντικείμενο, βελτιώνει τη μνήμη, την αποδοτικότητα γενικά, τη συγκέντρωση, μέσω της εγκεφαλικής διέγερσης, ενώ ακόμη ενισχύει την κοινωνικότητα λόγω της συμμετοχής σε μουσικά σύνολα.
Τα σπουδαιότερα οφέλη όμως είναι αυτά έχουν να κάνουν με την εξάσκηση σε «αρετές» που δύσκολα διδάσκονται, παρά μόνο βιώνονται. Αυτές δεν είναι άλλες από την υπομονή, τη θέσπιση βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων ή ακόμα και μακροπρόθεσμων στόχων, την πειθαρχία, «εσωτερική» και «εξωτερική», την αίσθηση της συναισθηματικής πληρότητας, τη χαρά της δημιουργίας, την αίσθηση του «ανήκειν», την επιβράβευση και σε ορισμένες περιπτώσεις και την αριστεία, κ.α.
Όπως όλα τα έργα τέχνης, έτσι και η μουσική αποτελεί μια δημιουργία. Η μουσική δε, καθώς ανήκει στην ομάδα των παραστατικών τεχνών, καθιστά απαραίτητη την παρουσία των δημιουργών, αναδημιουργών πιο σωστά, των μουσικών, που σημαίνει πιο απλά, ότι το μουσικό έργο τέχνης, ουσιαστικά δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή. Υπάρχει μόνο όταν ερμηνεύεται. Η πρόσληψή του ως δημιούργημα από τον ακροατή μπορεί να γίνει μόνο σε μια κατάσταση χωροχρονικού «τώρα», στη συναυλία δηλαδή, στην οποία αναμένεται από το μουσικό έργο να διεγείρει τον συναισθηματικό κόσμο του κοινού, εκπληρώνοντας την πρόθεση του δημιουργού, άρα και το λόγο ύπαρξης του μουσικού έργου.
Η ίδια η μουσική γλώσσα, τα υλικά και τα εργαλεία της Μουσικής δηλαδή, αυτά τα δεκάδες σημάδια και σύμβολα που είναι γραμμένα στην παρτιτούρα, είναι μια γλώσσα από μόνα τους. Μια γλώσσα που απευθύνεται στο «έσω» του ανθρώπου. Ένα καλογραμμένο μουσικό έργο, αποτελεί μέρος της φύσης, είναι ένα δημιούργημα. Ως μέρος της φύσης, δεν θα μπορούσε παρά να ακολουθεί τους φυσικούς νόμους και τις λειτουργίες που διέπουν τον κόσμο μας, και στον μικρόκοσμο αλλά και στον μακρόκοσμό μας. Κάθε φορά που ένα «πλήρες» μουσικό έργο ερμηνεύεται, όσο το δυνατόν πιο άρτια, συμβαίνει μία τελετουργική συναισθηματική αποτύπωση των «νόμων» και της «τάξης» που μας περιβάλλει. Η αρχιτεκτονική της μουσικής, η τεχνική δηλαδή κατασκευή ενός μουσικού έργου, χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες, λειτουργεί ακριβώς με αυτόν τον τρόπο. Το άρτιο μουσικό έργο έχει μία φόρμα, μια μορφή δηλαδή, και από κει και πέρα λειτουργεί συνεχώς σε ένα πλαίσιο «χειραφέτησης των αντιθέσεων» ως προς το μουσικό υλικό και το πώς αυτό οργανώνεται. Αυτά τα «εργαλεία» της μουσικής πάντα εμφανίζονται σε ζεύγη αντιθέτων. Π.χ. αργός – γρήγορος ρυθμός, ψηλή περιοχή – χαμηλή περιοχή, συμφωνία – διαφωνία, solo – tutti κ.α. Είναι προφανές ότι αυτό το σχήμα της «διττότητας» που διαποτίζει όλα τα μουσικά έργα είναι ένα «μοτίβο» το οποίο εμφανίζεται ως αρχέτυπο σχεδόν σε όλους τους παλιούς μύθους της Δημιουργίας του κόσμου. Γι’ αυτό και μετά από την συνειδητή ακρόαση κάθε «πλήρους» και υψηλής αισθητικής αξίας μουσικού έργου, νοιώθουμε μία αίσθηση πληρότητας, μία κατάσταση πνευματικής ισορροπίας μέσα μας.
Αγαπητοί γονείς και κηδεμόνες των μαθητών μας, αυτό είναι το μεγαλύτερο όφελος της μουσικής εκπαίδευσης. Η συμμετοχή σε ένα Μουσικό Σύνολο και η καλή ερμηνεία της Μουσικής, είναι μια πράξη συμβολικής αποτύπωσης της «αρμονικής» τάξης των πραγμάτων γύρω μας. Είναι ένας μηχανισμός ουσιαστικής συμμετοχής στο αναδημιουργικό έργο της μουσικής εκτέλεσης και ακρόασης. Σε αυτό το «έργο», ο καθένας έχει τον ρόλο του, απόλυτα ισορροπημένα, ενώ παντού βασιλεύει μία «τάξη» που σέβεται και ισορροπεί πλήρως το «Όλον» αλλά και τον καθένα ξεχωριστά. Όλα αυτά γίνονται πράξη μέσω των υλικών που έχει χρησιμοποιήσει ο συνθέτης, από την παλέτα των δυνατοτήτων του. Πάνω από όλα όμως, το να μαθαίνουν και εν συνεχεία να παίζουν μουσική μαζί οι άνθρωποι, είναι ένας «οδηγός» αναγνώρισης και διαχείρισης των συναισθηματικών καταστάσεων που δημιουργούνται μέσα μας, και ως εκτελεστές – αναδημιουργοί αλλά και ως ακροατές – λήπτες του ηχητικού αποτελέσματος.

*Υποψήφιος Διδάκτωρ ΤΜΕΤ – ΠΑΜΑΚ
Αναπληρωτής Αρχιμουσικός Φ.Ε. «Μάντζαρος»
Καλλιτεχνικός Διευθυντής Κέντρου Επτανησιακής Μουσικής & Πολιτισμού της Χορωδίας Κέρκυρας

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook