Η προϊστορική έρευνα της Κέρκυρας

Βουσολίνου Ανυφαντή Ελένη

Η ανάδυση της προϊστορικής Κέρκυρας έχει μία συντεταγμένη ιδιαίτερης επιστημονικής, και όχι μόνο, αξίας: Αύγουστος Σορδίνας. Η έρευνά του το 1965, με την επιχορήγηση του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, και την αμέριστη βοήθεια της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, καθώς και την οικονομική ενίσχυση των Η. Robinson και E. Vanderpool, της Αμερικανικής Σχολής, καθώς  και του Θ. Καράλλη, έδωσε τα πορίσματα του πλούσιου προϊστορικού πλούτου περιοχών της Κέρκυρας, που, κάλλιστα, θα μπορούσε να είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον των ιθυνόντων της Κέρκυρας για την ανάδειξη του τόπου και τη διαμόρφωση ενός ισχυρού τουριστικού ενδιαφέροντος με κύριο επίκεντρο το αρχαιολογικό αποτύπωμα του νησιού και την οργάνωση Συνεδρίων με θεματικές  συναφών αντικειμένων.

Η εξέταση των αντιδράσεων του ανθρώπου στο εκάστοτε φυσικό περιβάλλον ήταν η βασική μελέτη του πανεπιστημιακού μου δασκάλου, παράλληλα η συνεχής μελέτη του ευρύτερου περιβάλλοντος μέσα από την ερμηνεία που επιτρέπει η  προϊστορική έρευνα με κύρια βάση τα ίδια τα ευρήματα.

Οι προϊστορικές θέσεις της Κέρκυρας, ίσως να μη το φαντάζεται εύκολα ο σημερινός Κερκυραίος, είναι πολλές;  Αρκουδίλας, Φουκαριό, η ζώνη Κορισσίων- Γαρδικιού, η περιοχή Μπούκαρη, η ζώνη Μεσογγής,- Άη Γιάννη, η ζώνη Βυρού-Κομπιτσίου-Βαρυπατάδων, οι Άγιοι Θεόδωροι, το Σολάρι, το Μολόχι, οι Έρμωνες, η ζώνη Δουκάδων-Τζάβρου-Αγραφών, ο Σπαρτίλας, η λίμνη Αντινιώτη, η ζώνη Ρικίνι-Αγραφών, ο Αρρίλας, ο Αφιόνας, το Κεφάλι, το Σιδάρι, καθώς και το Διάπλο, και η Ερίκουσα.

Μεταξύ των ευρημάτων και των επιστημονικών διαπιστώσεων ιδιαίτερης σημασίας ζητημάτων αποτελεί η αποτίμηση της κατάστασης της θαλάσσιας στάθμης. Άνοδος της στάθμης υπήρχε στις αργιλλοαμμώδεις στρώσεις των Αγίων Θεοδώρων και Σολαριού, σε μια περίοδο μεσοπαγετώγη, μεταξύ των παγετώνων Riss και Wurm. Αντίθετα, στις ανατολικές ακτές η θαλάσσια στάθμη παρουσίαζε καθοδική κίνηση, γεγονός που τεκμαίρεται και από τους  κατεργασμένους πυριτόλιθους, ιδιαίτερα μεταξύ της ακτής της Μεσογγής και του Άη Γιάννη. Αυτή η καθοδική κίνηση της θαλάσσιας στάθμης ήταν ξεχωριστής σημασίας για την προϊστορική περίοδο της Κέρκυρας, καθότι η Κέρκυρα αποτέλεσε τότε αναπόσπαστο κομμάτι της Ηπείρου και εξυπηρέτησε απόλυτα το πέρασμα των ανθρώπων της Παλαιολοθικής Εποχής.

Αναφορικά με τα ίδια τα αρχαιολογικά ευρήματα, μπορεί να γίνει κατηγοριοποίηση σε δύο μεγάλες περιόδους; Από τη μια, η πρώτη περίοδος είναι της Μέσης Παλαιολιθικής, ηλικίας 50.000-40.000 έτη, περίπου, με πολλά στοιχεία στην Ήπειρο, κυρίως στο Ασπροχάλικ του Λούρου. με βασικότερα είδη τα ξέστρα και τις αιχμές, σε θραύσματα πυριτόλιθου, τεχνικλης levallois.Τέτοια είδη χρησιοποιήθηκαν ιδιαίτερα από τον άνθρωπο του Νεάρντεταλ. Τέτοια εργαλεία βρέθηκαν στο Γαρδίκι και στον Άη-Γιώργη των Κορισσίων.

Από την άλλη, η δεύτερη περίοδος είναι στα πρώτα χρόνια της χαλκοκρατίας, κατά την οποία τόσο τα είδη από πυριτόλιθο όσο και η κεραμική με απλές εγχάραχτες γραμμές φανερώνουν τα στοιχεία της πρωτοελλαδικής εποχής. Παρόμοια είδη υπήρξαν στη σπηλιά της Σίδερης και σε περιοχές της Ηπείρου.

Από το Βυρό, το Κομπίτσι και τους Βαρυπατάδες βρέθηκαν υλικά από κατεργασμένο πυριτόλιθο, κυρίως λεπίδες και αιχμές, ενώ από στην περιοχή Τζάβρου οι πυριτόλοθοι είναι παλαιότερης τυπολογίας.

Από τους Έρμωνες εντυπωσιάζουν τα ευρήματα της κεραμεικής, που ανάγονται στο τέλος της Νεολιθικής Εποχής. Πολλοί πυριτόλιθοι βρέθηκαν στους Αγραφούς, ενώ από την περιοχή μεταξύ Αρίλλα και Αγίου Στεφάνου τα ευρήματα θυμίζουν τα αντίστοιχα των Ερμώνων. Όσο, δε, για τα ευρήματα του Σιδαριού, τα μεγάλα εγχάρακτα όστρακα της πρώιμης Νεολιθικής Εποχής εντυπωσιάζουν. Πάντως, η έρευνα στα νησάκια Ερείκουσα και Διάπλο έδειξε ότι η ζωή ήταν ανεπτυγμένη στη Νεολιθική Εποχή.

Η προσφορά του Αύγουστου Σορδίνα έχει ανοίξει ένα μεγάλο πεδίο στο χώρο της έρευνας. Η ανάδειξη του προϊστορικού πλούτου μπορεί να επιφέρει πολλαπλασιαστικά. 

*δημοσιεύθηκε στο φύλλο 25ης-2-2022 της ΚΣ στη στήλη “Απο τα παλιά στο σήμερα”

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook