Μνήμη Ερωτόκριτου Ι. Μωραΐτη.

Στις 23 Αυγούστου, άφησε την τελευταία του πνοή, σε νοσοκομείο της Ουαλίας, ο φιλόλογος και λογοτέχνης Ερωτόκριτος Μωραΐτης. Ένας χαρισματικός άνθρωπος σπάνιας ποιότητας, με βαθιά καλλιέργεια και εντυπωσιακή ευρύτητα πνεύματος.

*Γράφει ο  Δημήτρης Κ. Ζυμάρης, ιστορικός

Γεννημένος στην πόλη μας, το 1951, γιος του γιατρού Γιάγκου Μωραΐτη και της Βασιλικής Ι. Μοναστηριώτη, εγγονός του γιατρού και Γραμματέα του ΕΑΜ Κέρκυρας Ερωτόκριτου Μωραΐτη και του δικηγόρου και βουλευτή Κέρκυρας Γιάννη Μοναστηριώτη, είχε την τύχη να γαλουχηθεί στο αυθεντικό κερκυραϊκό αστικό μεταπολεμικό περιβάλλον (μπολιασμένο, ωστόσο, με τις πιο προοδευτικές κι ανιδιοτελείς ιδέες εκείνης της εποχής), στοιχεία που τον διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό. Έτσι, η σχέση του με τη γενέθλια γη προσδιόρισε όχι μόνον τη συγκρότηση της προσωπικότητάς του, αλλά λειτουργούσε ως διαρκής πηγή έμπνευσης και ισχυρή γονιμοποιός δύναμη  για το έργο του.

Παντρεύτηκε την αγαπημένη του Μάρσια -ήταν μαζί από τα φοιτητικά τους χρόνια και του στάθηκε μέχρι το τέλος- κι απέκτησαν δυο θαυμάσια παιδιά, τον Λάνς και τη Λάιλα, που ζουν στη Μ. Βρετανία, όπου είχαν μετοικήσει οικογενειακώς από το 2012.

Με λαμπρές φιλολογικές και γλωσσολογικές σπουδές στην Ιταλία, στη Μ. Βρετανία και την Ελλάδα και με διδακτορικό στη νεοελληνική φιλολογία, αρκέστηκε στη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ δίδαξε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο νεοελληνική λογοτεχνία από το 2005 ως το 2012. Συνεργάστηκε  με διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά, όπως τον Πόρφυρα, την Ποίηση, τα Λογοτεχνικά θέματα κ.α., εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές «Εθνικό Κτηματολόγιο» (1997) και «Η πόλη των νεκρών» (2005), τις εκτεταμένες μελέτες «Σολωμός: ταυτότητα και ποιητική» (1999), «Seamus Heaney: Αυτοαναφορά και ιστορικότητα ή ο ποιητής ως Ηρακλής και ως Ανταίος» (1999), και τη μεσαιωνική μυθιστορία (ανωνύμου) «Ο σερ Γκάουεν και ο πράσινος ιππότης» (2000) με δική του μετάφραση,  εισαγωγή και σχολιασμό.

Αγαπούσε πολύ την αρχαία τραγωδία (είχε μεταφράσει την Αντιγόνη του Σοφοκλή), θαύμαζε τον Δάντη (είχε επίσης μεταφράσει τη Θεία Κωμωδία, με σχολιασμούς – σημειώσεις) μα και τον Σαίξπηρ, για τον οποίον είχε ετοιμάσει μια μεγάλης έκτασης μελέτη. Μάλιστα το 2016 είχε τιμήσει το βήμα της Αναγνωστικής με την καταπληκτική ομιλία του: «Σαίξπηρ 400 χρόνια μετά: τραγωδία ή παραμύθι;», το κείμενο της οποίας δημοσιεύεται στο υπό έκδοση 30^ο Δελτίο της Εταιρίας.

Για να προσεγγίσει κανείς τη διεισδυτική ματιά, την κριτική σκέψη κι όλες τις άλλες πνευματικές και συγγραφικές αρετές του, αρκεί να διαβάσει το έργο του «Σολωμός: ταυτότητα και ποιητική» (1999), ένα βιβλίο που είχε ξαναδουλέψει στα χρόνια που μεσολάβησαν κι επιθυμούσε να επανεκδώσει, εμπλουτισμένο. Πρόκειται για ένα πυκνό, αποκαλυπτικό κείμενο για τη σύγχρονη πρόσληψη, τη διαμόρφωση και την ακτινοβολία του «σολωμικού προσώπου». Σταχυολογώ ορισμένα ενδεικτικά -κι επίκαιρα- αποσπάσματα:

«Για τον ποιητή (εννοεί τον Δ. Σολωμό), ο Έλληνας θα χειραφετηθεί από το βάρβαρο παρελθόν στην επαφή του με την Ανατολή, αν αναδυθεί στον σκληρό αγώνα της παιδείας, που οδηγεί στην αυτογνωσία. Και είναι ένας σκληρός καθρέφτης αυτή η ποίηση, γιατί δεν μας κολακεύει μήτε δικαιολογεί αυτό που δημιουργήσαμε τα τελευταία διακόσια χρόνια».

«Η σολωμική σύνθεση του ρεαλιστικού με το συμβολικό, του αφηγηματικού με το λυρικό γίνεται με τον πλέον αβίαστο τρόπο, που προσδίδει βαθύτατη καλλιέργεια. Ο σολωμικός κόπος δεν επαίρεται για το επίτευγμά του, εσωτερικεύει τις επιδράσεις του δείχνοντάς τες σαν μια πνοή αέρα, ένα τίποτε. […] Ο κόπος της καλλιέργειας του ποιητή δεν πρέπει να αφήνει πίσω του σημάδια, αλλά να φαίνεται μόνο σαν τον μόχθο της θάλασσας που λειαίνει ένα βότσαλο» (πόσο πηγαία και ποιητική η φράση του Ερωτόκριτου!). 

«Η ευαισθησία του Σολωμού είναι γηγενούς Δυτικού Έλληνα που χάθηκε και μας στέλνει ένα απεγνωσμένο μήνυμα, σε όσους ακόμη θέλουν να το προσλάβουν και να το αξιοποιήσουν». […] «…έστω και χαμένος, ο ιόνιος χώρος μπορεί να στέλνει τα μηνύματά του, ακόμη και σήμερα, σε κάποιον που είναι προδιατεθειμένος να τον διαβάσει, τουλάχιστον ως μνήμη».

Η αλήθεια είναι ότι ο Ερωτόκριτος νοσταλγούσε τον ιόνιο χώρο κι ειδικότερα την Κέρκυρα και τον κόσμο της, που  του έλειπε πολύ, ακόμη κι όταν ζούσε εδώ. Του έλειπε η Κέρκυρα που είχε στη μνήμη του και στην καρδιά του· η Κέρκυρα όπως θα την ήθελε κι όπως πίστευε ότι της άξιζε να είναι. Όχι μόνον ο τόπος -που τον έβλεπε ολοένα να πληγώνεται- αλλά κι ο τρόπος ζωής, η ιεράρχηση αξιών, η νοοτροπία, η πλατιά πνευματικότητα, η άλλη μουσική· κοντολογίς, του έλλειπε η ίδια η -ίσως εξιδανικευμένη- συλλογική ταυτότητά μας.

Αυτή η αίσθηση, άλλωστε, αναδύεται με ενάργεια μέσα από τα πάρα πολλά κείμενά του. Οι φίλοι ξέρουμε ότι ο Ερωτόκριτος έγραφε ασταμάτητα. «Κάθε μέρα έδινε μάχη με τα γράμματα», όπως έγραψε χαρακτηριστικά ο γιός του. Κι όμως, δημοσίευσε ελάχιστα σε σχέση με όσα συνέγραψε· ένα ακόμη χαρακτηριστικό στοιχείο της λογοτεχνικής σχολής στην οποία ανήκε. Διότι ο Ερωτόκριτος Μωραΐτης είναι ένας αυθεντικός κι αξιότατος επίγονος της επτανησιακής λογοτεχνικής σχολής, βασικές αρχές της οποίας ενστερνίζεται, αλλά ταυτοχρόνως αντιμετωπίζει κριτικά, με δημιουργικό όσο και πρωτότυπο τρόπο. Έχει πλήρη επίγνωση της σημασίας της, εκδηλώνει τεράστια αγωνία να μεταλαμπαδεύσει -ως κοινό αγαθό- τις αξίες που πρεσβεύει, νιώθει ωστόσο μια έντονη ματαίωση, καθώς βλέπει τις καταιγιστικές αλλοιώσεις και τη συρρίκνωση ή μάλλον την εξαΰλωση του «όμορφου» κι «ηθικού» κόσμου από τον οποίον προέρχεται…

Αυτές οι έγνοιες του -μεταξύ πολλών άλλων- νομίζω ότι αναδεικνύονται στις δυο ποιητικές συλλογές του (Εθνικό Κτηματολόγιο και Η πόλη των νεκρών). Εντονότερα στη δεύτερη:

[…]

Πόνος κι αγάπη πραγμάτων που φεύγουν

κι ήλθαν να σ’ αποχαιρετήσουν,

λες κι είσαι ο μόνος που τα βλέπεις:

όσο κοινά κι αν ήταν άλλοτε

με δύναμη αποκάλυψης πλησιάζουν.

[…]

Τι κι αν αυτό που μένει από μας

είναι το πραγματικό,

αφού πια δεν μας ανήκει;

[…]

Είναι εύκολο για τους εικονολάτρες,

Ο χρόνος δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο

Η τεράστια παράσταση της πόλης,

Άνθρωποι που συνωστίζονται σε ένα αιώνιο

παρόν.

Κι όμως, δεν αναπνέουν.

[…]

Όπως οι εξόριστοι, οι φυγάδες

οι νησιώτες καθορίζονται

απ’ αυτό που αποχωρίζονται,

και πέρα απ’ την κοινότητα

τη γλώσσα, τον κόσμο, υπάρχει ο άνθρωπος,

ανέστιος και στο σπίτι του,

[…]

Μιλά καθαρά γιατί ξέρει

πως μες στην συγκίνηση

στέκεται η ύπαρξη.

[…]

Αποσπάσματα από το ποίημα Οι φωνές, Η πόλη των Νεκρών (2005).

Είναι αλήθεια ότι ο Ερωτόκριτος έφυγε μάλλον μ’ ένα αίσθημα νοσταλγίας και πίκρας. Ίσως, διότι το έργο του κρύβει πολύ μεγάλη αγάπη για τον τόπο και τους ανθρώπους. Μια αγάπη, όμως, που -δυστυχώς- δεν εκδηλώθηκε επαρκώς με κάποιον ανταποδοτικό τρόπο. Αλλά, όποιος θέλει να θυμάται ή να γνωρίσει τον Ερωτόκριτο Μωραΐτη, δεν έχει παρά να μελετήσει το έργο του. Είναι βέβαιο ότι θα δει τον κόσμο με διαφορετική ματιά:

[…]

Ίσως οι ποιητές πρέπει να μένουνε παιδιά

να πλάθονται απ’ το παιγνίδι που ‘χουν πλάσει.

Ήρωες να βλέπουν φως ακόμη και στο θάνατο.

Όμως εμείς που φάγαμε το μαύρο τον καρπό

πρέπει να διασχίσουμε το άπειρο,

για να επιστρέψουμε πάλι λυτρωμένοι.

[…]

Από το ποίημα Οι φωνές, Η πόλη των Νεκρών (2005).

Ερωτόκριτε, σ’ ευχαριστούμε.

Κέρκυρα, 30 Αυγούστου 2021

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook