Νέα  Δημοπράτηση Έργου Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Αποβλήτων της Κέρκυρας- Οι γκρίζες ζώνες

Πολλά και ενδιαφέροντα ζητήματα προκύπτουν από την ανάγνωση των στοιχείων που αναφέρονται στις τεχνικές προδιαγραφές των μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων στα τεύχη δημοπράτησης του ‘Εργου Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Αποβλήτων του νομού Κέρκυρας .  Αναλύονται σημεία που χρήζουν μεγάλης προσοχής,  ώστε να μη βρεθεί ξανά η Κέρκυρα προ δυσάρεστων εξελίξεων

και σε καταστάσεις déjà vu.

Παρακάτω επισημαίνονται ορισμένα από τα τυπικά ερωτήματα-παρατηρήσεις που είθισται να θέτουν οι αρμόδιοι ευρωπαϊκοί θεσμοί για τέτοιου είδους έργα, υπό το πρίσμα των απαιτητικών στόχων που απορρέουν από τις σχετικές οδηγίες  ήδη ενσωματωμένων στο εθνικό δίκαιο, δηλαδή :

Α. επίτευξη υπολείμματος το πολύ μέχρι 10% μέχρι το 2035 (η Ελλάδα οικειοθελώς δήλωσε επίτευξη στόχου μέχρι το 2030) ,                                                                                                     Β. ποσοστό ανακύκλωσης τουλάχιστον 65% μέχρι το 2035,                                                                       Γ. σεβασμός της ανάστροφης πυραμίδας με την ιεράρχηση των επιλογών  (πρόληψη, επανάχρηση, ανακύκλωση,  αφού εξαντληθούν όλες οι παραπάνω επιλογές για τα υπολείμματα και μόνο ενεργειακή αξιοποίηση, και τελευταία επιλογή ταφή).

1. ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Ισοζύγιο Μάζας ΜΕΑ (Μονάδα Επεξεργασίας Σύμμεικτων Αποβλήτων), δυναμικότητας Επεξεργασίας 29.518 τόνοι σύμμεικτων αποβλήτων  ετησίως, με δυνατότητα  σε περιόδους αιχμής στο 173%, συμπεριλαμβάνει στόχο 9,71% ποσοστό ανακύκλωσης.  Σύμφωνα όμως με τη δημόσια παρέμβαση της ΕΑΑΔΗΣΥ (Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων) την 5/11/2020, συνιστάται στους φορείς οι οποίοι δημοπρατούν εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων να μη συμπεριλαμβάνουν το κριτήριο του ποσοστού ανακύκλωσης. Τούτο διότι το χαρτί και τα πλαστικά ιδίως τα λεπτά που προκύπτουν από τη μηχανική διαλογή των σύμμεικτων είναι πολύ χαμηλής ποιότητας και καθαρότητας, δεν βρίσκεται αγοραστής,  με αποτέλεσμα  αυτά να καταλήγουν είτε για καύση είτε για ταφή σε ΧΥΤΑ.

Την ίδια παρατήρηση διατυπώνει η Κομισιόν στην επιστολή της την 15/6/2020 όπου κρίνει υπερβολικά αισιόδοξο το στόχο ανάκτησης 15% στο φάκελο για ΣΔΙΤ Πελοποννήσου που τελικά αναγκάστηκε  να αποσύρει η ελληνική πλευρά τον Αύγουστο του 2020. Με βάση τα παραπάνω το ποσοστό ανάκτησης περιορίζεται κατεξοχήν στο 2,67% που αφορά τα μέταλλα.

2. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 Ισοζύγιο Μάζας ΜΕΒΑ (Μονάδα Επεξεργασίας ΒιοΑποβλήτων) δυναμικότητας 14.197 τόνων προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων ετησίως. Φαίνεται να υπάρχει υποδιαστασιολόγηση του έργου δεδομένου ότι το σύνολο παραγωγής  ΑΣΑ (Αστικών  Στερεών Αποβλήτων) αναμένεται για το 2022 να ανέλθει στους 70.000 τόνους.  Οι ανάγκες της Κέρκυρας είναι σαφώς μεγαλύτερες, καθότι οι προβλεπόμενες ποσότητες βιοαποβλήτων εκτιμώνται σε περίπου 70 χιλ Χ 50%=35χιλ τόνους.  Επομένως παρατηρείται εμφανής αδυναμία της ΜΕΒΑ να  επεξεργαστεί το σύνολο των παραγόμενων βιοαποβλήτων στο νομό.

Επίσης προβληματίζει το εμφανιζόμενο πολύ μεγάλο υπόλειμμα προς ταφή 21,3%.  Όμως επειδή πρόκειται για προδιαλεγμένα οργανικά, που υποτίθεται είναι πολύ υψηλής καθαρότητας και ευστοχίας υλικών, άνω του 98%, θα έπρεπε να αναμένεται υπόλειμμα το πολύ 2%, όπως συμβαίνει με άλλους δήμους πχ Χαλάνδρι, 3Β , και όλους όσους εφαρμόζουν χωριστή συλλογή  και καφέ κάδο με ελεγχόμενη πρόσβαση ενημερωμένων χρηστών.

Η υπόθεση εργασίας περί ευστοχίας προδιαλεγμένου υλικού 90% είναι επίσης  ένδειξη ότι δεν υπάρχει η απαραίτητη αυτοπεποίθηση για επίτευξη ψηλών στόχων. Χαρακτηριστικό είναι ότι στον Πίνακα 2 με το Ισοζύγιο Μάζας της ΜΕΒΑ το κόμποστ εμφανίζεται να είναι 1.939,15 τόνοι ενώ το υπόλειμμα 3.017,25 τόνοι !!!. Δηλαδή  από το στερεό υλικό, χρήσιμο προκύπτει μόνο το 39,1% και κατά συνέπεια άχρηστο για ταφή το 60,9%, γεγονός που προβληματίζει έντονα ως προς την ποιότητα των υποτίθεται προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων

3. ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Ισοζύγιο Μάζας Εγκατάστασης επεξεργασίας προδιαλεγμένων ανακυκλώσιμων υλικών (ΚΔΑΥ) δυναμικότητας 10.000 τόνων ετησίως. Είναι μονάδα που προβλέπεται στην προαίρεση και αποτελεί μία από τις προϋποθέσεις ένταξης του έργου στη νέα χρηματοδοτική περίοδο 2021-2027. Δεδομένου ότι η προβλεπόμενη ποσότητα ανακυκλώσιμων για το 2022 εκτιμάται σε περίπου 70χιλ Χ40%=28 χιλ τόνους, παρατηρείται και εδώ υποδιαστασιολόγηση της μονάδας. Δηλαδή αδυναμίας της να επεξεργαστεί το δυνητικό σύνολο των παραγόμενων ανακυκλώσιμων υλικών.  Εμφανίζεται να προορίζονται για παραγωγή απορριμματογενούς καυσίμου  467,02 τόνοι, που αντιστοιχούν στο 14,7% των εκροών. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να υπάρξει ποιοτική option analysis και cost-benefit analysis οι οποίες να τεκμηριώνουν επαρκώς τον λόγο για τον οποίο επιλέγεται υλικά υψηλής ποιότητας και καθαρότητας που έχουν προέλθει από Διαλογή στη Πηγή να κατευθύνονται αντί της ανακύκλωσης στη μονάδα παραγωγής  απορριμματογενούς καυσίμου SRF με επιπλέον κόστος 126€/τόνος+ΦΠΑ 24%=156€/τόνος.

 Εδώ χρήζουν διευκρίνησης :

α) ποιος θα επωμιστεί το κόστος μεταφοράς του SRF προς τον αποδέκτη  (πχ σε Αμύνταιο ή σε τσιμεντοβιομηχανίες σε Βόλο ή Χαλκίδα) και επομένως με επιπλέον επιβάρυνση τουλάχιστον με 200€/τόνος   

β) δεν έχει αποσαφηνιστεί εάν η τσιμεντοβιομηχανία απαιτήσει τέλος εισόδου (gate fee)  για να δεχθεί το SRF, κάτι που βεβαίως θα αυξήσει περαιτέρω το συνολικό κόστος διαχείρισης, το οποίο αν λάβουμε υπόψιν τις παραπάνω παρατηρήσεις μπορεί να ξεπεράσει τα 400€/τόνος!!!, θέτοντας ζήτημα βιωσιμότητας της μονάδας.                                                                          

Αντίστοιχο ερώτημα διατυπώθηκε και από τον δήμαρχο Αργοστολίου  πριν μερικούς μήνες κατά την παρουσίαση έργου ίδιας αντίληψης της Κεφαλονιάς, χωρίς όμως να έχει υπάρξει απάντηση από τους αρμόδιους (ΦΟΔΣΑ, υπουργείο). Αξιοσημείωτο ότι ζήτησε από αυτούς να μπουν στη διαδικασία μελέτης του εγκεκριμένου Τοπικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων του δήμου Αργοστολίου, που προβλέπει δράσεις της κυκλικής οικονομίας (πράσινες γωνίες , πράσινα σημεία, ΚΔΕΥ, διαλογή στη πηγή , χωριστή συλλογή, πρόταση για δημιουργία τοπικού ΚΔΑΥ και μονάδας ΜΕΒΑ) , ώστε πράγματι να πρόκειται για σύγχρονη ολοκληρωμένη διαχείριση απολύτως συμβατή με  τις ευρωπαϊκές οδηγίες και στόχους.  Πολλοί διερωτώνται γιατί ακόμη δεν έχει δοθεί απάντηση.

Αξίζει επίσης να τονιστεί η θεσμοθέτηση του ευρωπαϊκού περιβαλλοντικού φόρου 800€/τόνος για τις πλαστικές συσκευασίες τις οποίες δεν θα καταφέρουν να ανακυκλώσουν οι δήμοι,  που σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η ενεργειακή αξιοποίηση ΔΕΝ μπορεί να προσμετρηθεί στον υπολογισμό των ποσοστών ανακύκλωσης,  εμμέσως προσθέτει επιπλέον δυσβάστακτα κόστη σε περίπτωση τέτοιας επιλογής. Υπάρχουν δηλαδή μερικές πρακτικές δυσκολίες ,  που ίσως αποδειχθούν ανυπέρβλητες   στην ομαλή υλοποίηση και λειτουργία του εν λόγω έργου

4. Στον ΠΙΝΑΚΑ 4 παρατηρώντας το βασικό σενάριο όπως αναπτύσσεται στο τεύχος με τις τεχνικές προδιαγραφές για το 2025, επί συνόλου παραγόμενων αποβλήτων 29,518+10.000+14,197=53.715 τόνων, η δυνατότητα επεξεργασίας προδιαλεγμένων περιορίζεται σε 10.000+14,197=24.197 τόνους ετησίως, δηλαδή το 45% του συνόλου,  ενώ και για το 2030 παρότι προβλέπεται ελαφρά μείωση των σύμμεικτων (24.856 τόνοι)   και αύξηση των προδιαλεγμένων υλικών (11.500+17.113 τόνοι),  αντιστοιχούν στο 53,5% , μακριά όμως από τον ευρωπαϊκό στόχο για ποσοστό ανακύκλωσης τουλάχιστον 65% μέχρι το 2035.

Εγείρονται πολλά ερωτηματικά για την ελληνική αντίληψη η οποία στέλνει αντιφατικά μηνύματα, δεδομένου ότι συνεχίζει  α) να εμφανίζεται να δείχνει έλλειψη σεβασμού στην ανάστροφη πυραμίδα με την ιεράρχηση των επιλογών, και β) να υποδιαστασιολογεί το άκρως απαραίτητο  τμήμα των υποδομών που αφορούν την επεξεργασία προδιαλεγμένων υλικών (ΚΔΑΥ, ΜΕΒΑ),  στερώντας έτσι  από τις τοπικές κοινωνίες και τους δήμους τη δυνατότητα επίτευξης ψηλών και απαιτητικών στόχων.

Δημιουργούνται  εύλογα επιχειρήματα για καθυστερήσεις  όσον αφορά τις εγκρίσεις από τους θεσμούς και τη ροή χρηματοδοτήσεων,  θέτοντας σε σοβαρό κίνδυνο την υλοποίηση των έργων. Τούτο  διότι ο φορέας του έργου εμφανίζεται  να αποδέχεται και να ομολογεί ότι δεν θα καταφέρει να ικανοποιήσει κανέναν από τους τρεις βασικούς στόχους. Δύσκολο να δοθούν πειστικές εξηγήσεις γιατί τοποθετείται τόσο χαμηλά ο πήχης των προσδοκιών, παρά το γεγονός ότι ήδη υπάρχουν καλά παραδείγματα ακόμη και ελληνικών δήμων που εφαρμόζουν πρακτικές φιλοσοφίας μηδενικών αποβλήτων με εξαιρετικές επιδόσεις και προοπτικές (Χαλάνδρι, Βριλήσσια, 3Β, Βόρεια Κέρκυρα , κλπ και πάνω από όλους  η Τήλος με 86%).

 Μήπως «βίοι παράλληλοι» με την εξαιρετικά δυσάρεστη εμπειρία της περίπτωσης ΣΔΙΤ Πελοποννήσου που βιώνει όλη η περιφέρεια  από το 2014?  Ελπίζουμε όχι.

Σημειωτέον η ταλαιπωρία συνεχίζει μέχρι σήμερα με δυσμενείς προβλέψεις για το μέλλον, αφενός λόγω της αδυναμίας της ελληνικής πλευράς να κατανοήσει και να εμπεδώσει την ουσία των ευρωπαϊκών οδηγιών, και αφετέρου της εμφανούς έλλειψης αυτοπεποίθησης να παρουσιάσει σχέδιο που να εκπληρώνει όλες τις προϋποθέσεις και να απαντά με σαφήνεια και επάρκεια στους τρεις προαναφερθέντες στόχους της κυκλικής οικονομίας.

Αξίζει να τονιστεί επίσης ότι η επιλογή έργων «ακορντεόν» (κάλυψη αιχμής  173%) έχουν διπλή ανάγνωση. Παρουσιάζουν μεν το πλεονέκτημα να καλύπτουν τους δήμους σε περίπτωση αδυναμίας έγκαιρης επίτευξης των στόχων πχ μη τήρησης χρονοδιαγραμμάτων και μη επίτευξη του στόχου για το ποσοστό ανακύκλωσης. Όμως υπάρχει το μειονέκτημα ότι αυτή ακριβώς η δυνατότητα μπορεί να γίνεται αιτία χαλάρωσης της έντασης  προσπαθειών. Αυτό κατά κάποιο τρόπο μπορεί να αποτελεί ένδειξη έλλειψης εμπιστοσύνης στον εαυτό μας στην επίτευξη απαιτητικών στόχων.

Τούτων λοιπόν δοθέντων, μέσα σε αυτό το θεσμικό, τεχνικό  και οικονομικό περιβάλλον, σε τέτοιο θολό τοπίο με τόσες πολλές αβεβαιότητες ως προς την ικανότητα της ελληνικής πλευράς   να ανταποκριθεί στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις,  και επομένως στην απρόσκοπτη ροή χρηματοδότησης του σχεδιασμού, τίθεται το ερώτημα ποιος θα ήταν εκείνος ο επενδυτής που θα αναλάμβανε τέτοιο ρίσκο συμμετοχής σε τέτοιο σχήμα.

Ελπίζουμε οι παραπάνω προβληματισμοί να συνεισφέρουν δημιουργικά στον  δημόσιο διάλογο, με στόχο μια ορθολογική και σύγχρονη διαχείριση αποβλήτων στους τόπους μας.

* Οικονομολόγος-Στατιστικός MSc

Πηγές: ΥΜΕΠΕΡΑΑ, Τεύχη Δημοπράτησης Μονάδας Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Κέρκυρας 18/10/2022  ( Τεχνικές προδιαγραφές ,  Προϋπολογισμός)

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook