Οικονομικό πολιτιστικό  και αναπτυξιακό παρελθόν της Κέρκυρας

Βουσολίνου Ανυφαντή Ελένη*

Η Κέρκυρα, πόλη-λιμάνι, αποτελούσε πόλη συγκέντρωσης πληθυσμού από γειτονικές περιοχές, κυρίως γιατί ως μεγάλο νησί  με πρώτες ύλες, σχετικές με τη δυνατότητα παραγωγής προϊόντων, όπως ελιά για τη δημιουργία λαδιού και σαπουνιού, προσέφερε τη δυνατότητα ανάλογης οικονομικής απασχόλησης. Παράλληλα, ως μια  πόλη όπου γίνεται δυνατή η χρήση ατμού για την παραγωγή ενέργειας από τα τέλη του 19^ου αιώνα  βρέθηκε στην ανάπτυξη της βιομηχανικής  παραγωγής. Παράλληλα, είναι και  πόλη όπου καλλιεργείται ένα ενδιαφέρον προς τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις, έχοντας κυρίως αγιογράφους και γενικότερα ζωγράφους. Η ύπαρξη των καλλιτεχνών έχει ένα ιστορικό παρελθόν, είναι  κάτι το οποίο συμβαίνει ήδη από όταν οι πρώην βενετοκρατούμενες περιοχές, όπως η Κρήτη, περνούν σε οθωμανική κυριαρχία και για αυτό κύμα καλλιτεχνών, μεταξύ του γενικού πληθυσμού, μετακινείται προς τα βενετοκρατούμενα Ιόνια Νησιά, μεταξύ των οποίων είναι και η Κέρκυρα, ως το 1797. Έτσι, η Κέρκυρα αποτελεί μια περίπτωση διαμόρφωσης βιομηχανικής πόλης, σαφώς επηρεασμένης και από το ιδιόμορφο φάσμα πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δεδομένων που συντελούν στη διαμόρφωση της οικονομίας του 19^ου αιώνα, σε συνδυασμό και με τις υφιστάμενες επιδράσεις της αδιάλειπτης και πολύμορφης ξενικής κυριαρχίας του νησιού μέχρι και το 19^ο αι.

Οι απαρχές της εκβιομηχάνισης στην Κέρκυρα σε καμιά περίπτωση δεν έχουν σχέση με τις συγκυρίες που προκαλούν τη βιομηχανική επανάσταση από τα μέσα του 18^ου αιώνα στην Αγγλία και περαιτέρω στην Ευρώπη, δεν πρόκειται καν για καταστάσεις συγκρίσιμες. Η βιομηχανική της ανάπτυξη διαμορφώνεται από τους συντελεστές οι οποίοι επιφέρουν τη διάχυση συγκεκριμένων τεχνικών δεδομένων ως μια διέξοδο για την αντιμετώπιση οικονομικών ζητημάτων του χώρου της ελληνικής περιφέρειας και που, παράλληλα, δημιουργείται από κεφαλαιούχους που χρειάζονται εξειδικευμένο εργατικό προσωπικό, ικανό να ασχολείται με την ανάλογη διαδικασία παραγωγής. Αυτή η διαδικασία δε μένει απλά και μόνο σε ένα οικοτεχνικό επίπεδο, αλλά, αντίθετα, όλο και διευρύνεται και έτσι αποκτά σταδιακά όλο και αυστηρότερη δομή οργάνωσης.

  Ιδιαίτερο  χαρακτηριστικό αυτής της αλλαγής στην οικονομία και της ανάλογης οργάνωσης παραγωγής στην Κέρκυρα αποτελεί και το γεγονός ότι κατά το τελευταίο τέταρτο του 19^ου αιώνα δημιουργείται ένα πλήθος «καταστημάτων» που παράγουν συγκεκριμένα προϊόντα και ειδικότερα έπιπλα, κοσμήματα, υφαντικά είδη, χαρτί, εκτυπώσεις, εκδόσεις, καθώς και συγκεκριμένα είδη διατροφής, όπως αλεύρι και ελαιόλαδο. Έτσι, με όλες αυτές τις καταστάσεις, δημιουργείται συνολικά ένα γενικευμένο μοντέλο πρώιμης εκβιομηχάνισης. Αλλά και η περίοδος της Βρετανικής Προστασίας αφήνει το δικό της στίγμα για τη μετεξέλιξη της οικονομίας. Συγκεκριμένα, η σταδιακή διαμόρφωση του αστικού τοπίου και η έναρξη χρηματοοικονομικών διαδικασιών αρχίζουν αργά αλλά σταθερά  να προωθούν τη λειτουργία του χρήματος πάνω σε μια προ-καπιταλιστική βάση, η οποία  εμφανίζεται ικανή να δημιουργεί σε μια πληθώρα ανθρώπων μια πρωτόγνωρη ψυχολογία, εκείνη του δημιουργού νέων δεδομένων στο χώρο της παραγωγής. Οπότε, παράγοντας διαμόρφωσης των νέων οικονομικών αναγκών γίνεται η βιομηχανία ως μια οικονομική πραγμάτωση.

Αρχίζουν να διαμορφώνονται  όροι πιστωτικών λειτουργιών ικανών να διαμορφώνουν συνθήκες δημιουργίας κεφαλαίου και απόκτησης εργατικού προσωπικού σε ένα χώρο όπου η δευτερογενής παραγωγή φέρει το χαρακτήρα της μετάβασης στη βιομηχανική διαδικασία. Η περίπτωση σιτεμπόρων, οι οποίοι αποφασίζουν να ιδρύσουν αλευροποιία με κινητήρια δύναμη λειτουργίας τον ατμό, μέσω σύστασης ανωνύμου εταιρείας, αποκτά μια αυξημένη, ποσοτικά, παρουσία στα προάστια του Μαντουκιού και της Γαρίτσας. Άτομα όπως ο Σπυρίδων Δαμιανός και ο Νικόλαος Λάμπρου, οι οποίοι αναγράφονται ως έμποροι στο σχετικό ιδρυτικό συμβόλαιο της ανώνυμης κινδυνασφαλιστικής εταιρείας «Πρόοδος», το 1854, προωθούν τις επενδύσεις. Αντίστοιχα, η σύσταση της Α.Ε.  «Επτάνησος», με ιδρυτές εμπόρους, η οποία παράγει ασφαλιστικές και τραπεζικές εργασίες, όπως και η σύσταση της ασφαλιστικής και προεξοφλητικής εταιρείας «Η Κέρκυρα» δίνουν ώθηση στην ενίσχυση της οικονομίας. Ωστόσο, μετά την αγροτική κρίση του 1857 και την αδυναμία αντιμετώπισης των προβλημάτων που είχε δημιουργήσει η επιδημία χολέρας του 1850, δίνεται βαρύτητα στις τραπεζικές συναλλαγές. Μέσα σε όλη αυτή τη χρηματιστική δραστηριότητα των εμπόρων εντάσσεται και η ίδρυση του «Εμπορικού Επιμελητηρίου», σύμφωνα με την από 15 Σεπτεμβρίου 1851 Συστατική Πράξη του Επιχωρίου Συμβουλίου, όπως επίσης και η λειτουργία του Χρηματιστηρίου, σύμφωνα και με την επιθυμία της Βρετανικής Προστασίας. Αυτό το παρελθόν της Κέρκυρας αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της Τοπικής Ιστορίας που αποτυπώνει στοιχεία μετεξελίξεων και σύνθεσης πολλαπλών δεδομένων του νησιού.   

*δημοσιεύθηκε στο φύλλο 2ας-7-2022 της ΚΣ στη στήλη “Απο τα Παλιά στο Σήμερα”

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook