«Ρίξε την στο ναι»

Βουσολίνου Ανυφαντή Ελένη*

Σε κάθε περίπτωση που γίνεται λόγος για περί εγγυήσεως ανόθευτου εκλογικού αποτελέσματος βασική σκέψη αποτελεί η λειτουργία της εκλογικής διαδικασίας κάτω από την ισχύ βασικών προϋποθέσεων, όπως εκείνων της καθολικότητας, της μυστικότητας και της αποτίμησης πέρα από κάθε μηχανισμό χαλκίδευσης.

 Η κατοχύρωση της ελεύθερης, ανόθευτης και αχειραγώγητης λαϊκής έκφρασης αποτελεί αξίωμα της Δημοκρατίας, ωστόσο, δεν αρκεί να διαμορφώνονται μόνο οι κατάλληλοι μηχανισμοί. Παράλληλα είναι και θέμα παιδείας και κουλτούρας η πραγμάτωση της ελεύθερης έκφρασης, αφήνοντας τον καθένα να αποφασίζει με το δικό του τρόπο και τη δική του κοσμοαντίληψη χωρίς καμία προγενέστερη προσπάθειας ιδεολογικής παρέμβασης που αποτελεί αποτέλεσμα χειραγώγησης. 

Ωστόσο, σε εποχές κατά τις οποίες η αγραμματοσύνη αποτελεί γενικευμένο κανόνα εμπεριέχονται και επιμέρους παράμετροι που επηρεάζουν την ποιότητα της διαδικασίας. Έτσι, μια τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο της περιόδου που πορεύτηκε το εκλογικό σώμα κατά την οποία το  λευκό ψηφοδέλτιο έπαιξε καθοριστικό ρόλο όχι για την αποτύπωση της προσωπικής ελεύθερης έκφρασης του εκλογέα αλλά αποτέλεσε μέσο κίβδηλης αποτύπωσης. Όταν, λοιπόν, η εισαγωγή της καθολικής ψηφοφορίας του 1844 αποτελούσε βασική προϋπόθεση σωστής λειτουργίας της εκλογικής διαδικασίας, η πολύ χαμηλή ποιότητα γραμματικών γνώσεων των εκλογέων γινόταν καταλυτικός παράγοντας νοθείας.

 Το ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό αγράμματων, που κυμαινόταν στο 90%, δεν επέτρεπε σε εκείνους τη δυνατότητα της άμεσης και αυτοπρόσωπης άσκησης του σημαντικότατου εκλογικού δικαιώματος. Ο αγράμματος δεν μπορούσε ούτε να διαβάσει, ούτε να γράψει, οπότε το λευκό ψηφοδέλτιο, πάνω στο οποίο έπρεπε να γράψει την προτίμηση της ψήφου του με το επώνυμο του υποψήφιου που επέλεγε, αυτόματα γινόταν η βάση της νοθευμένης διαδικασίας. Η Εφορευτική Επιτροπή  ήταν ο  μοναδικός, πλέον, φορέας της ψήφου  για την αποτύπωση της εκλογικής βούλησης του ψηφοφόρου, μόνο που αντί να σημειώνει το μέλος της Εφορευτικής Επιτροπής το ονοματεπώνυμο που επέλεγε ο ανάλογος ψηφοφόρος, τελικά στην ξύλινη κάλπη ριχνόταν το ψηφοδέλτιο με την καταγραφή διαφορετικού ονοματεπωνύμου από εκείνο της προσωπικής βούλησης.

Κάτω από αυτήν την πραγματικότητα, της αδυναμίας προσωπικής αντικειμενικής αποτύπωσης της εκλογικής προτίμησης  χωρίς την απαραίτητη διαμεσολάβηση του μέλους της Εφορευτικής Επιτροπής που θα σημείωνε εκείνος επάνω στο λευκό ψηφοδέλτιο, οι έμπιστοι του Όθωνα, κατά βάση,  έγραφαν ό,τι εξυπηρετούσε την πολιτική κατάσταση και όχι ό,τι ο ψηφοφόρος εξέφραζε. Έτσι, για εκείνον τον ψηφοφόρο που δεν μπορούσε να ελέγχει τι γραφόταν στο λευκό ψηφοδέλτιο το αποτέλεσμα ήταν προδικασμένο, νοθευμένο, διαβλητό.

Απέναντι σε αυτή την κατάσταση η εισαγωγή του σφαιριδίου  αντί του ψηφοδελτίου, μέσο που αποτελεί πρωτοπορία της εκλογικής διαδικασίας για την περίοδο της Εθνοσυνέλευσης του 1862-1864, μάλιστα επτανησιακής επινόησης που είχε   χρησιμοποιηθεί σύμφωνα με τον Εκλογικό Νόμο του 1849 στον επτανησιακό χώρο, έδινε τις εγγυήσεις για ανόθευτη διαδικασία. Ο ψηφοφόρος θα έριχνε για κάθε υποψήφιο το σφαιρίδιο ξεχωριστά για κάθε υποψήφιο, άρα οι σιδερένιες κάλπες ήταν ισάριθμες με το πλήθος των υποψηφίων. Στη δεξιά πλευρά της σιδερένιας κάλπης οδηγούσε το «ναι» για τον ανάλογο υποψήφιο, στην αριστερή το «όχι».

Όμως και πάλι υπήρχαν μηχανισμοί χαλκίδευσης, δεν ήταν λίγες οι φορές που οι κάλπες καταστρέφονταν, ή και ανατρέπονταν. Ουσιαστικά, όσο κι αν κάποιος θα μπορούσε να κρίνει τον υποψήφιο ως προσωπικότητα και να δώσει την ψήφο του ακόμη και σε πολιτικούς αντιπάλους ταυτόχρονα, τα εγγενή προβλήματα και οι πιέσεις παρέμεναν. Εξάλλου, ακόμη και ο ήχος της πορείας του σφαιριδίου κατά την πορεία του προς τη δεξιά ή την αριστερή πλευρά της σιδερένιας κάλπης είχε αποτελέσει αντικείμενο «διατριβής» και ανάλογων μέσων εξαναγκασμού προς τους ψηφοφόρους. Απέναντι σε κάθε ήχο μπορούσε να σηματοδοτηθεί η εξέλιξη, οι παρευρισκόμενοι «εκλογικοί αντιπρόσωποι» άκουγαν τα πάντα.. Όσο, δε, για τους αριστερόχειρες υπήρχε και αδυναμία κινήσεων.. Κοντολογίς, κατά το Σουρή, «θυμίσου και την κουμπαριά και ρίξε την στο ναι».

*δημοσιεύθηκε στο φύλλο 25ης-11-2022 της ΚΣ στη στήλη “Απο τα Παλιά στο Σήμερα”

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook