Στο τέλος της βενετοκρατίας

Βουσολίνου Ανυφαντή Ελένη*

Πριν από 825 χρόνια, τον Ιούνιο του 1797, στην Κέρκυρα, όπως και στα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου, άρχιζε να διαφαίνεται η μεγάλη αλλαγή: οι Βενετοί δεν είχαν καμία, πλέον, θέση στη διοίκηση, οι Δημοκρατικοί Γάλλοι θεωρούνταν ως η εγγυήτρια δύναμη που θα μπορούσε να φέρει τον εκδημοκρατισμό. Η εξέλιξη των κυριαρχιών αποτυπώνει ότι στο χώρο αυτό διαμορφώνονταν, μέχρι και το 1864, συνεχή συμφέροντα. Καμία ξενική δύναμη δεν εφάρμοσε ένα πλαίσιο διοικητικής και πολιτικής διαδικασίας με μοναδικό σκοπό την απόδοση ευεργεσιών για τους κατοίκους των νησιών. Οι διαδοχικές ξενικές κυριαρχίες έθεταν πάνω από όλα τα δικά τους συμφέροντα. Το 1799 άρχιζε η περίοδος  των Ρωσοτούρκων, ενώ στη συνέχεια ακολουθούσαν οι Γάλλοι Αυτοκρατορικοί, μέχρι την τελευταία ξενική κυριαρχία, την αγγλοκρατία.

Ωστόσο, κατά την περίοδο των Γάλλων Δημοκρατών άρχιζε να δίνεται βαρύτητα στην εκπαίδευση, σε αντίθεση με την προγενέστερη εποχή της βενετοκρατίας. Στις 19 Ιουνίου 1797 ο Μεγάλος Πρωτοπαπάς Γεώργιος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος χαιρετούσε την άφιξη των Γάλλων Δημοκρατών με την προτροπή της προτεραιότητας στην εκπαιδευση. Η προσφορά εκ μέρους του του βιβλίου της Οδύσσειας του Ομήρου στο Στρατηγό Ζεντιλί, παράλληλα με την πικρία του περί της αμάθειας που επικρατούσε στο νησί, σηματοδοτούσε την αναγκαιότητα της λειτουργίας της εκπαίδευσης.

Η διαπνεόμενη ελπίδα ήταν ότι οι Γάλλοι Δημοκρατικού θα έφερναν τα ιδεώδη της Δημοκρατίας και του πολιτισμού. Μεταξύ των σχεδίων για την ενδυνάμωση της μόρφωσης και της διαπαιδαγώγησης ήταν και η σύσταση και λειτουργία εταιριών. Η λειτουργία της Πατριωτικής Εταιρείας ήταν η αρχική πραγμάτωση των σχεδίων που διαμορφώνονταν, βάσει καταστατικού και προγραμματισμού, προκειμένου «τα φώτα» της δημοκρατικής πολιτικής να διαμόρφωναν ισχυρές προσωπικότητες. Η βασική αρχή εδραιωνόταν στην πίστη ότι ο λαός μπορεί να είναι ελεύθερος, εάν πρώτιστα διαπαιδαγωγείται και εάν απελευθερώνεται από τις προκαταλήψεις. Η άσκηση της αρετής αποτελούσε σημαντική α νάγκη, αυτή θα μπορούσε να αναπτύσσεται στους χώρους των ανάλογων εταιριών.

Πολίτες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο πάνω σε αυτές τις αναζητήσεις ήταν άνθρωποι του πνεύματος, όπως ο Σπυρίδων Γεώργιος Θεοτόκης, ο Πέτρος Βανδώλης, ο Δημήτριος Αρλιώτης, ο Νικόλαος Λοβέρδος. Οι λόγοι που αναπτύσσονταν αφορούσαν την ανάγκη διάδοσης των δημοκρατικών ιδεών, όπως και την αναγκαιότητα της γενίκευσης της παιδείας, την ανάπτυξη του εμπορίου, τη συνεχή επικοινωνία των ανθρώπων με σκοπό την επίλυση κάθε κοινωνικού  προβλήματος.

Ωστόσο, πολύ σύντομα οι νησιώτες έβλεπαν ότι οι Γάλλοι άρχιζαν, και μάλιστα με την έναρξη της γαλλοκρατίας, να αναφέρονταν στην έλλειψη χρημάτων και στην  αδυναμία αντιμετώπισης των πολλαπλών υφιαστάμενων ζητημάτων. Έτσι, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα από τις Εταιρίες εκφωνούνταν, πλέον, δριμοί λόγοι κατά της επικρατούσας κατάστασης. Δεν ήταν σπάνια τα κατηγορητήρια εναντίον των Γάλλων, καθότι διαπιστωνόταν ότι άλλοι επωφελούνταν από τις ενέργειες και τις αποφάσεις τους και άλλοι ζημιώνονταν.

Πάντως, παράλληλα οι Γάλλοι επιδίωκαν να τονίσουν και το θρησκευτικό αίσθημα των κατοίκων  από την πρώτη στιγμή της επίσημης έναρξης της προσάρτησής τους. Η 1^η Νοεμβρίου 1797, ημέρα παράδοσης στους Γάλλους Δημοκρατικούς, ήταν Κυριακή κατά την οποία η λιτάνευση του Αγίου Σπυρίδωνα προσέδιδε την ανάλογη λαμπρότητα για τη σπουδαιότητα της ημέρας εκείνης. Η απόφαση, δε, για την ίδρυση σχολείου λήφθηκε ένα μήνα μετά. Στις 28 Δεκεμβρίου 1797 οριζόταν η ίδρυση δύο σχολείων Γαλλικής Γλώσσας σε κάθε έδρα Δήμου. Οι μαθητές αυτών των σχολείων, εφόσον θα ολοκλήρωναν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, είχαν το δικαίωμα να συνεχίσουν στο Παρίσι τις σπουδές τους. Ειδικά στους άριστους θα δίνονταν βραβεία και οι γονείς όφειλαν να καθοδηγούν τα παιδιά τους προς τη μόρφωση, επίσης και προς τη μελέτη ποικίλων θεμάτων, όπως στη Δημόσια Βιβλιοθήκη, αρχικά στη Μονή της Αγίας Ιουστίνης, που δημιουργήθηκε με Επιστάτη τον Ιωάννη Μάρμορα.            

*δημοσιεύθηκε στο φύλλο 18ης-6-2022 της ΚΣ στη στήλη ‘Απο τα Παλιά στο Σήμερα’

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook