«Φεουδαλικοί θεσμοί στην Κέρκυρα και χρήσεις γης»

Βουσολίνου Ανυφαντή Ελένη

Οι φεουδαλικοί θεσμοί στην Κέρκυρα, βάσει των οικονομικών απολήξεων της Ανατολής που αρχικά άκμασαν επί των Ανδηγαυών και συνεχίστηκαν επί της περιόδου της βενετικής κυριαρχίας ως τη βάση του δικαιϊκού καθεστώτος των Ασσιζών της Ρωμανίας, παράλληλα αποτυπώνουν τη λειτουργία της καλλιέργειας, όχι μόνο της ελαιοκαλλιέργειας αλλά και επιπλέον μορφών, όπως της αμπελοκαλλιέργειας και με την πολλαπλότητα των όρων που οι μορφές διαμορφώνουν.

Οι περιπτώσεις αποτυπώνονται με ανάλογους όρους που οι αναγραφές, οι απογραφικές αποτυπώσεις, φανερώνουν, παράλληλα, δε, επιτρέπουν τη συσχέτιση και με τη βυζαντινή πρόνοια αλλά και τις επιμέρους συνθήκες, μέχρι και το 19^ο αι., όταν πλέον καταργούνται οι συγκεκριμένες αυτές σχέσεις γης και οικονομίας. Πάνω σε αυτή τη διαχρονία η βενετική διοίκηση διαμορφώνει ένα συνεχές διοικητικό, οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο σχέσεων στην Κέρκυρα, στην οποία ο συνολικός φεουδάρχης στη διάρκεια της βενετικής κυριαρχίας είναι η ίδια η κυριεύουσα δύναμη.

Το σύστημα τελικά, καθορισμού των καλλιεργητικών διαδικασιών αποτελούν μία όψη του φεουδαλικού πλαισίου, παράλληλα με τις άλλες μορφές, όπως η απόκτηση τίτλων της συντήρησης ευκτηρίων οίκων. Η καταγραφή γαιών και καλλιεργητών μέσω των αναγραφών, απογραφών, συνεχίζει, κατά ένα μέρος, την προγενέστερη παράδοση, βάσει της οποίας αποκρυσταλλώνεται το εύρος εισχώρησης των δικαιωμάτων του ηγεμόνα σε τρίτους έναντι παροχής υπηρεσιών.

Οι κάτοχοι γης επί βενετοκρατίας μέσω των αναγραφών διατηρούν το αποδεικτικό στοιχείων που αφορούν το τοπολόγιο με ανάλογους όρους όπως κανίσκι, σολιάτικο, συγκράτεια, άρα τις εκτάσεις που προορίζονται για καλλιέργεια με οικονομική φεουδαλική υποχρέωση και τις αντίστοιχες καλλιεργητικές μονάδες, όπως ελαιόδεντρα, αμπέλια, κήπους.

Από τις αναγραφές του 18^ου αι η συνύπαρξη σχεδίου προσθέτει ως επιπεδογραφία, έργο των μηχανικών του στρατού, επιπλέον δεδομένο, οπότε δε μένει το κειμενικό περιεχόμενο μόνο του με ανάλογους όρους, αλλά συνυπάρχει και το πλαίσιο αναπαράστασής του με χρώμα και σχήμα. Ξεχωριστό των αναγραφών αυτών είναι και η αποτύπωση της ιστορίας του είδους της καλλιεργητικής μονάδας, κυρίως του ελαιοδέντρου, με καθορισμό μεριδίων και εμφυτευτικών διαδικασιών του καλλιεργητή που οφείλει να αποδώσει στον ιδιοκτήτη γης τα φεουδαρχικός δοσίματα.

 Το ιδιαίτερο στοιχείο των συγκεκριμένων αναγραφών είναι και η αποτύπωση της διαχρονικής κατάστασης του καλλιεργητικού χώρου, οπότε η αναδίπλωση αυτής της ιστορίας, όπως της εξέλιξης του καλλιεργητικού και περιβάλλοντος χώρου συνδιαλέγεται με την αποτύπωση της εξέλιξης του ιδιαίτερου και ευρύτερου χώρου. Βάσει αυτών προκύπτει και η περίπτωση αλλαγής του περιβάλλοντος οικιστικού χώρου.

Εν κατακλείδι, συμβολαιογραφικά έγγραφα και συμφωνητικά αποτυπώνουν όχι μόνο οικονομικά και κτητορικά δεδομένα αλλά και νοοτροπίες, συμπεριφορές, πολιτιστικά και πολιτισμικά δεδομένα των ανάλογων οικονομικών και κοινωνικών διεργασιών, διαφοροποιήσεις του στενότερου και ευρύτερου χώρου. Η αναζήτηση της ιστορίας του τόπου δεν προσφέρει παρά ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πλαίσιο γνώσεων που οδηγεί στην κατανόηση του χθες, συγχρόνως στη συσχέτισή του με το σήμερα, επιπλέον, δε, στην κατανόηση του περιεχομένου των τοπωνυμίων και των ιδιαιτεροτήτων των σχέσεων γης, χρήσης  και κυριότητας.

Η ενασχόληση με τη μελέτη μπορεί να οδηγεί σε ένα συνεχές ενδιαφέρον διερεύνησης σε χώρους των αρχείων που σχετίζονται με τα ανάλογο θέμα, κατεξοχήν, δε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, όπου η κάθε ανάλογη πηγή έχει τη δική της, κάθε φορά, αξία απέναντι στην ανάδειξη των ζητημάτων καθώς και τη συσχέτιση με ανάλογα θέματα του χθες και του σήμερα.

*δημοσιεύθηκε στο φύλλο 1ης-3-2024 της εφημερίδας “Η Κέρκυρα Σήμερα” στη στήλη “Απο τα Παλιά στο Σήμερα”

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook