Η αντικειμενική χαρτογράφηση των «κερκυραϊκών παθών», ηθική και προδοσία.

 Βουσολίνου Ανυφαντή Ελένη*

Η Ιστορία δεν έχει χρησιμοθηρικό χαρακτήρα, απεναντίας η ύπαρξη τέτοιου προσδιορισμού αναιρεί την επιστημονική υπόσταση στα ανάλογα δημιουργήματα, αποτελώντας, έτσι, η αντικειμενική αποτύπωση  a priori αξίωμα στην ιστορική ανάδειξη. Αυτό συσχετίζεται τόσο με την αναφορά των ιστορικών γεγονότων όσο και των ζητημάτων που άπτονται της ιστορικής θεώρησης, όπως περί θεμάτων οικονομικών, πολιτικών, πολιτειακών, κοινωνικών, πολεμικών, καθώς και περί εξελίξεων, μεταβάσεων, εκσυγχρονιστικών τάσεων, οπισθοδρομήσεων, ανατροπών, επαναστάσεων, κινημάτων, ρευμάτων, όπως και ανάλογων επιμέρους αντικειμένων διερεύνησης.

Η αξία της θουκυδικής ιστορικής μεθοδολογίας είναι ευρέως αποδεκτή, μάλιστα και η ιδιαιτερότητα του έργου του ως προς την ανθρωπολογική διάσταση δεν απομακρύνει από την πρόδηλη επιστημονική βάση του ιστορικού του έργου σχετικά με την ανάδειξη της αντικειμενικότητας, της σαφήνειας, της ακρίβειας, της ημερολογιακής ανάδειξης, της αυτοψίας και της στοιχειοθετημένης καταγραφής. Και αυτό που όντως προκαλεί μεγάλη προσήλωση του μελετητή είναι η ίδια η ανθρωπολογική προσέγγιση στην οποία ο Θουκυδίδης έχει υψηλά έκδοχα, γεγονός που συνηγορεί απόλυτα στην αξιολόγηση αυτού του έργου με τα θετικά πρόσημα ως προς την ανάλυση των ερεισμάτων της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όταν αυτή έχει άμεση επίδραση στην κοινωνική και την ευρύτερη συνολική κατάσταση του τόπου.

Ειδικά για τους Κερκυραίους του 5^ου αι π.Χ., όταν στην περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου, 431-404 π.Χ., στο νησί της Κέρκυρας γεννιόταν το πρώτο μεγάλο ρήγμα που έφερνε ως αντιπάλους τους ανθρώπους που οι κοινοί δεσμοί μόνο το αντίθετο θα ήταν λογικό και ηθικό να πρόσταζαν, το αιμοβόρο πάθος ήταν χωρίς λογική, έτσι και τα αποτελέσματα του πολέμου εκείνου έδωσαν την αρχή των αχαλιναγώγητων παθών για τις επόμενες ιστορικές περιόδους. Η επιγραμματική θεώρηση του Θουκυδίδη, με απόλυτη αμεροληψία και αντικειμενικότητα, μακριά από οποιοδήποτε πνεύμα αλλοίωσης της αλήθειας, είναι η πλέον ενδεικτική για τη φρικαλεότητα της εποχής εκείνης στο νησί των Φαιάκων: «Δεν υπήρξε καμία πράξη βίας που να μην έγινε στην Κέρκυρα από όσα φρικτά συνηθίζονται σε τέτοιες περιπτώσεις».

Δεν είναι τυχαίο ότι όσο κι αν οι Κερκυραίοι με τους Αθηναίους βρίσκονταν στο ευφυές διπλωματικό σχέδιο της επιμαχίας, της αμυντικής συμμαχίας, όσο κι αν η ουδετερότητα των Κερκυραίων απέναντι στον αθηναϊκοσπαρτιατικό ανταγωνισμό ήταν δηλωμένη, τελικά η Κέρκυρα έγινε το κέντρο της «ανθρωποφαγίας» μεταξύ εκείνων που είχαν ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους, ακόμη και αίματος. Τόσο οι Δημοκρατικοί της Κέρκυρας όσο και οι Ολιγαρχικοί, ακολουθώντας μεθοδευμένες κινήσεις καταρράκωσης της ειρηνικής διαβίωσης με τεχνάσματα πανομοιότυπα, τα οποία αποτυπώνονται με τον αντικειμενικό πάντα τρόπο από το        Θουκυδίδη στα «Κερκυραϊκά», έφεραν την αρχή της εμφύλιας πληγής που οδηγούσε στον εκατέρωθεν θάνατο πατέρα και γιου, αντιπάλους μεταξύ τους, ακολουθώντας τη ρητορική του μίσους.

Εν κατακλείδι, δεν είναι μόνο η καταγραφή των γεγονότων εκείνων που χρήζουν την ενδελεχή ανάλυση του μελετητή εκείνου που εστιάζει στα αίτια, τις αφορμές, τα συμφέροντα και τα αποτελέσματα των καταστάσεων της περιόδου, είναι και η ανάλυση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Όσο κι αν οι Κερκυραίοι ήταν στο κέντρο της αντιπαλότητας με τους Κορίνθιους σχετικά με την Επίδαμνο, αποικία της Κέρκυρας του 7^ου αι. π.Χ., όσο κι αν η επιμαχία με τους Αθηναίους ήταν η πρώτη κίνηση, που φαινομενικά δε θα δημιουργούσε «ανισορροπία δυνάμεων», το παιχνίδι των συμφερόντων από κάθε πλευρά εύκολα οδήγησε τους Κερκυραίους στο μεταξύ τους «πάθος θανάτου», χωρίς να ηγηθεί κάποια φυσιογνωμία που αποτρεπτικά θα ενεργούσε για τα «δίκαια» της Κέρκυρας που όλοι τότε ανερυθρίαστα επικαλούνταν.

Και η τελική σκέψη,  «προδότης δεν είναι μόνο αυτός που φανερώνει τα μυστικά της πατρίδας στον εχθρό, αλλά είναι και εκείνος που ενώ κατέχει δημόσιο αξίωμα, εν γνώσει του δεν προβαίνει στις κατάλληλες ενέργειες, για να βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων πάνω στους οποίους άρχει». Λόγια του Ιστορικού Θουκυδίδη, μοναδικά επίκαιρα για κάθε εποχή, για κάθε περίσταση.      

*δημοσιεύθηκε στο φύλλο 6ης-7-2023 στη στήλη “Απο τα παλιά στο σήμερα”

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook