«Η Κέρκυρα μεταξύ Ρώμης και Ετρουρίας»

Βουσολίνου Ανυφαντή Ελένη

Με αφορμή το 8^ο Ευρωπαϊκό Μαθητικό Συνέδριο στη Ρώμη (26 Νοεμβρίου-1 Δεκεμβρίου 2023) όπου συμμετέχει και το 4^Ο Γυμνάσιο Κέρκυρας, το μόνο σχολείο από την Κέρκυρα, με Θέμα «Αθήνα-Ρώμη. Ένα μακραίωνο ταξίδι (509 π.Χ. – Σήμερα). Ιστορία, Πολιτισμός, Κοινωνικοί και Πολιτικοί Θεσμοί, Δημοκρατία», η σκέψη βρίσκεται στα πολιτιστικά και, γενικότερα, κοινωνικά, δάνεια μεταξύ λαών.

Δεν είναι τυχαίο ότι στο Εθνικό Ετρουσκικό Μουσείο  στη Βίλλα Τζούλια στη Ρώμη μεταξύ των εκθεμάτων και των αναφορών σε μία αφιερωματική στήλη αποτυπώνεται ο φιλόξενος λόγος του Αλκινόου προς τον Οδυσσέα. Αφού ο Αλκίνοος του πρόσφερε θαλπωρή στο παλάτι, ζήτησε να τον κεράσουν το περίφημο κρασί και αυτό σε συσχέτιση με την αξία του κοινωνικού και πολιτισμικού γίγνεσθαι.

Η θέση της υπόμνησης αυτής στο Ετρουσκικό Μουσείο, που το συγκεκριμένο Μουσείο αφορά κυρίαρχα τον ετρουσκικό πολιτισμό, φαίνεται να οδηγεί σε αναζήτηση περί της συσχέτισης μεταξύ των δύο λαών, Φαιάκων και Ετρούσκων, άρα η υπόμνηση δεν είναι τυχαία. Πέρα από τη συγκεκριμένη αναφορά περί της φιλοξενίας του Οδυσσέα στο νησί των Φαιάκων, υπάρχουν επιπλέον και αρχαιολογικά τεκμήρια που μπορούν να οδηγούν στην πιθανή επαφή μεταξύ ετρουσκικού και αρχαιοελληνικού πολιτισμού.

Ο αρχαιοελληνικός, δωρικού τύπου, ναός της Αρτέμιδος στην παλαιόπολη της Κέρκυρας επιτρέπει την υπόθεση εργασίας σχετικά με την ύπαρξη των κοινών στοιχείων. Ειδικότερα, τα διακοσμητικά του στοιχεία έχουν κοινά σημεία με εκείνα που διαμορφώθηκαν κατά την εποχή των Ετρούσκων στην περιοχή γύρω από τον Τίβερη. Χωρίς να υπάρχει απόλυτη ταύτιση η πιθανότητα της συσχέτισης έχει βάσιμα στοιχεία.

Ο συγκεκριμένος ναός του 589 π.Χ. , μεταξύ της ερειπωμένης εκκλησίας Νερατζίχα, από τη μια, που χτίστηκε επάνω σε μέρος του πύργου της οχύρωσης της παλαιόπολης, και του μοναστηριού των Αγίων Θεοδώρων, από την άλλη, οδηγεί σε σημαντική σύγκριση μεταξύ των αρχαιοελληνικών και ετρουσκικών αρχαιολογικών στοιχείων.

Ο περίπτερος αυτός ναός, ουσιαστικά ψευδοδίπτερος, με κρηπίδωμα όπου υπάρχει επάνω κιονοστοιχία 8 κιόνων, θυμίζει κατά πολύ την ετρουσκική τεχνοτροπία να αποδίδεται συμβολικό θέμα επάνω στο αέτωμα. Πρόκειται, κατά μια εξήγηση, για την καινοτόμο  αποτύπωση αποτροπαϊκών συμβολικών μορφών.

Τα θέμα της Μέδουσας έχει αποτελέσει σημαντικό αντικείμενο συζήτησης. Πέρα από το γεγονός ότι το συγκεκριμένο αέτωμα στο οποίο αποδίδεται αποτελεί το παλαιότερο σωζόμενο λίθινο αέτωμα της Αρχαϊκής Εποχής, που φανερώνει σημαντικά στοιχεία του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, δίνει μια ισχυρή βάση προβληματισμού για τη σημασία χρήσης αποτροπαϊκών στοιχείων. Η Μέδουσα, που φαίνεται να αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μέρος του μυθολογικού περιγραφικού θέματος  στο συγκεκριμένο αέτωμα, το οποίο φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κέρκυρας, δίνει την εντύπωση ότι εμπεριέχει και ανάλογο αποτροπαϊκό σημειολογικό στοιχείο, Το μειδίαμά της και η αίσθηση της κίνησής της δεν είναι τυχαία. Αντίθετα, κατά την κοσμοθεωρία και τον ιδεολογικό τρόπο αντίληψης των Αρχαίων Ελλήνων, ένα σύμβολο απομάκρυνσης του κακού για το ναό αυτό  της Αρτέμιδος θα μπορούσε να προκύπτει μέσα από την απόδοση στοιχείων που φανερώνουν προσπάθεια άμεσης απώθησης και άρα τελικής νίκης του αντίπαλου δέους. Έτσι, στο ναό δε θα μπορούσε να επιβληθεί καμία αντίθετη δύναμη.

Από τη στιγμή που οι Ετρούσκοι χρησιμοποιούσαν συχνά στην απόδοση των μορφών τέτοιου τύπου αποτροπαϊκά στοιχεία, και τέτοια υπάρχουν και στο νησί των Φαιάκων,  η Κέρκυρα μπορεί να θεωρηθεί σταυροδρόμι των ανάλογων τεχνοτροπιών. Η ύπαρξη, δε, του αναφερόμενου παραθέματος της Οδύσσειας στο Ετρουσκικό Μουσείο της Ρώμης μπορεί να οδηγεί τη σκέψη των μελετητών στην αξία των «δοσιμάτων» μεταξύ των λαών και των πολιτισμών.    

*δημοσιεύθηκε στο φύλλο 1ης-12-2023 της ΚΣ στη στήλη “Απο τα Παλιά στο Σήμερα”

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook