Η ντοπιολαλιά μιας άλλης εποχής

Βουσολίνου Ανυφαντή Ελένη*

Στην εποχή του «γυρολογικού επτανησιακού εμπορίου», όταν και η ανταλλαγή της πραμάτειας είχε τη δική της αξία, οι χαρακτηριστικές φωνές των πλανόδιων μικροπωλητών, με την ξεχωριστή μουσικότητα και τα σπινθηροβόλα σχόλια για την καθημερινότητα, είχαν τη δική τους θέση στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Απόηχοι μιας άλλης εποχής τα λόγια των επήλυδων γυρολόγων της Επτανήσου, όπως του σταγκωματή, του ρομπαβέγκια-παλιατζή, ουσιαστικά συνέχιστές των απορρουχοσυνακτών της βυζαντινής περιόδου, του καραμελά, του φαρσινελά με τα υπέροχα καλοκαμένα ξύλα, του μανταπράτη με τα ολόφρεσκα λαχανικά του, φυσικά τον αβγουλά, του πραματευτή των φορεμάτων, του κάθε μπουτουλίνου, όπως τους ονόμαζαν στην Κεφαλονιά.

Τα ατομικά κεφάλαια του καθενός, όπως οι τρυγιές, που από τους μούστους του Σεπτέμβρη-Οκτώβρη ήταν η καλή εισοδηματική πηγή, ιδίως για τις γυναίκες, ή τα αυγά, με το γνωστό σε όλους «αυγά για δώσμα» αποτελούσαν γεγονός μελωδικών καλεσμάτων για διάθεση στην αγορά. Η κακοφωνία ήταν μέρος απαγορευτικό, το ίδιο και ο άρρυθμος λόγος.

Η συντριμόνια, ντόπιων και μη, των ενδιαφερόμενων αλλά και όσων χαίρονταν να παρακολουθούν τα τεκταινόμενα της αγοράς θεωρούταν τυχερή, όταν τύχαινε να συμβαίνει το φαινόμενο του έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των πλανόδιων μικροπωλητών: απέναντι στο διαλάλη για ρακελομασούρια και άζουλες, τις κουβαρίστρες και τις κόπιτσες, ο μεγάλος, συνήθως, αντίπαλος ήταν ο πωλητής κονισματακίων, καθότι για καθένα από τα εικονίσματα αφιέρωνε και μια μεγάλη ιστορία για τον ανάλογο Άγιο αλλά και για το συναφές εορτολόγιο. Έτσι, η καθιερωμένη ατάκα για το ροκελά ήταν: «Θεοπαίχτη, θα μ’ αφήκεις κι εμένα το δούλο του Θεού να πιάκω κάνα όβολο;».

Στα Κύθηρα στη μεγάλη σύναξη της αγοράς, κυρίως σε περιόδους εορτών και πανηγυριών, τα φαρμακοβλάσταρα είχαν την τιμητική τους, ενώ στη Ζάκυνθο η πρωινή ζεστή φάβα προσφερόταν από τον πλανόδιο πωλητή με το συνδυασμό του ανάλογου τραγουδιού με τα λόγια «και μέσα στα ξημερώματα φάβα ζεστούλα φάβα». Τα βούσκα της Κεφαλονιάς, τα ονομαστά σύκα, και το μαντολάτο της Ζακύνθου είχαν πάντα τη σταθερή τους θέση για πώληση, ενώ στη Λευκάδα τα μοσκορδίνια, τα περίφημα ψάρια σαν λουλούδια, δεν άφηναν κανέναν αδιάφορο.

Στην Κέρκυρα οι μυρτιές, οι δάφνες για την μπουγάδα, οι στάμνες και οι μπότηδες, τα φρύγανα για το προσάναμμα, τα κούραμα, τα γνωστά κούμαρα, από το βουνό, όπως και τα φρούτα, κυρίως τα εποχικά, όπως τα φρεσκαμέντα, τα φραγκόσυκα, δεν αποτελούσαν απλά το προϊόν προς πώληση, ήταν το προϊόν της μελωδικής αναφοράς, μέσα στη ζωντανή έκφραση ζωής και κοινωνικότητας.

Ακριβώς επειδή η ταυτότητα του κάθε τόπου έχει τις ρίζες της, η οποία μπορεί να αποτελεί συγχρόνως δυναμικό στοιχείο εξέλιξης, δεν είναι αποκομμένη από το ανάλογο παρελθόν. Μέσα σε αυτό υπάρχει και η κάθε παλαιότερη καταβολή. Η βυζαντινή επίδραση στη διαμόρφωση της δράσης των γυρολόγων μπορεί να διαπιστωθεί από τη διαμόρφωση των παραγωγικών συνθηκών, όπως αυτές αποτυπώνονται από τις εικόνες που φανερώνουν ποιήματα του Πτωχοπρόδρομου, στα οποία είναι έκδηλα τα βυζαντινά διαλαλήματα, όπως:

Κυράδες, χειρομάχισσες, καλοοικοδέσποινές μου,

Προκύψατε, βηλαρικάς επάρετε κεντήκλας.

Φωνές, λοιπόν, μιας άλλης εποχής, με την έντονη μουσικότητα, μπολιασμένες και με τη βυζαντινή παράδοση, θυμίζουν ότι καμία τέχνη δεν είναι ντροπή, κανένας πραματευτής δεν υπολείπεται του άλλου, όλα μπορούν να αποτελούν ένα αρμονικό σύνολο, απόσταγμα της οργανικότητας της διαδικασίας αγοράς-πώλησης παλιότερων εποχών.   

*δημοσιεύθηκε στο φύλλο 25ης-2-2023 της ΚΣ  στη στήλη “Απο τα Παλιά στο Σήμερα”             

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook