Η πρώτη  μεγάλη  απεργία στα Επτάνησα (γράφει ο Νίκος Παγκράτης)

Συμπληρώνονται  εφέτος 110 χρόνια από την  μεγάλη εργατική απεργία  στην Κέρκυρα,  η οποία υπήρξε μια από τις πρώτες πανεργατικές απεργίες στον ελλαδικό χώρο.

΄Εχουν ασχοληθεί με το θέμα αξιόλογοι κερκυραίοι ερευνητές όπως ο Γ. Ζούμπος, ο Κ. Θύμης και άλλοι.  Μέχρι σήμερα όμως, δεν έχουμε πλήρη  εικόνα  των γεγονότων  λόγω της έλλειψης επαρκών γραπτών πηγών.  Ερευνώντας το αρχείο του νομικού και λόγιου Θεόδωρου Μακρή, είχα την τύχη να ανακαλύψω μέρος του φακέλου της δικογραφίας που σχηματίστηκε κατά των θεωρουμένων υποκινητών της απεργίας, ανάμεσα στους οποίους περιλαμβάνεται και ο Θεόδωρος Μακρής  Αρκετές επίσης πληροφορίες αντλήθηκαν από την εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» η οποία σε έξι συνεχή φύλλα της (από 10 έως 15 Ιουλίου 1912) κάνει λεπτομερή  αναφορά στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν. Πιστεύω ότι τα νέα στοιχεία  θα φωτίσουν αρκετες άγνωστες  πτυχές της ιστορίας του εργατικού κινήματος στην Κέρκυρα.

Το χάραμα του 20ου αιώνα

Μέχρι την πρώτη δεκαετία  του εικοστού αιώνα οι έννοιες «εργατική νομοθεσία» και «εργατικά δικαιώματα» ήταν ανύπαρκτες. Ο μόνος νόμος ήταν η βούληση του εργοδότη. Με τη δημοσίευση των εργατικών νόμων του Βενιζέλου και την ψήφιση  του  νόμου 281/1914, επιτρέπεται για πρώτη φορά η συνδικαλιστική οργάνωση. Οι μοναδικές ανεξάρτητες εργατικές οργανώσεις που υπήρχαν μέχρι τότε, ήταν τα εργατικά σωματεία, τα οποία υποτίθεται ότι λειτουργούσαν ως αλληλοβοηθητικά κάτω από την προστασία διαφόρων αγίων της ορθόδοξης εκκλησίας.

 Σύμφωνα με τον Κων/νο Χατζόπουλο, «Τα σωματεία αυτά είχαν ένα μικροαστικό, συντεχνιακό χαρακτήρα και βρίσκονταν  κάτω από την καθοδήγηση βιομηχάνων, αρχιτεχνιτών , δικηγόρων και άλλων, που επιθυμούσαν  ή επιδίωκαν  με κάθε τρόπο την πολιτική τους ανάδειξη». Στα παραπάνω αλληλοβοηθητικά και φιλανθρωπικά σωματεία τα οποία ως επί το πλείστον ήταν μεικτά, συμμετείχαν δηλαδή εργάτες και εργοδότες, εντάσσεται η «Εργατική  Αδελφότης Κερκύρας» που ιδρύθηκε το 1887 με σκοπό την ανακούφιση των αναξιοπαθούντων και  ανίκανων προς εργασία εργατών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ανάμεσα στους 64 δωρητές περιλαμβάνονται  και εργοστασιάρχες, όπως οι αδελφοί Κων/νος και Νικόλαος Ασπιώτης, οι οποίοι επιδεικνύουν με αυτό το τρόπο την αγαθοεργό  κοινωνική δράση τους.

   Οι μαχητικές κινητοποιήσεις των εργαζομένων δυνάμωσαν  στα χρόνια 1907-1909  και ή εργατική τάξη  υποδέχθηκε με  ενθουσιασμό  το κίνημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου, προσδοκώντας σε μερική έστω  ικανοποίηση των  χρόνιων επιτακτικών αιτημάτων της.

Η ίδρυση του  Αλληλοβοηθητικού Εργατικού Σύνδεσμου Κέρκυρας

Μέσα σε αυτό το κλίμα ελπίδων και υποσχέσεων, ιδρύθηκε την 3-10- 1910  ο «Αλληλοβοηθητικός Εργατικός Σύνδεσμος Κερκύρας». Αποτελούσε  μια πανεργατική τοπική  οργάνωση, ένα άτυπο Εργατικό Κέντρο της εποχής που κάλυπτε τους Κερκυραίους εργαζόμενους ανεξάρτητα κλάδου και επιχείρησης. Το 1912 αριθμούσε 500 περίπου μέλη, η πλειοψηφία των οποίων προερχόταν από το σωματείο των αρτεργατών που  ιδρύθηκε την 1^η Μαίου του 1910 και από τους εργαζόμενους στην εταιρεία αεριόφωτος. Πρώτος πρόεδρος εκλέχτηκε ο νομικός Παναγιώτης  Γιωτόπουλος. Λόγω της παραίτησης του Γιωτόπουλου και του αντιπροέδρου Σακελλαροπούλου, την 6-3-1911 διεξήχθησαν  εκλογές  για την ανάδειξη νέου Διοικητικού Συμβουλίου  και εξελέγησαν πρόεδρος ο εν αποστρατεία συνταγματάρχης Νικόλαος Σπυράκος και  αντιπρόεδρος  ο  26χρονος δικηγόρος Θεόδωρος Μακρής.  Μέλη δε ο οι εργάτες Γεώργιος Δούης, Αθαν. Μεταλληνός, Ανδρέας Πέτας, Χαράλ. Σκέντος, Κωνστ. Τσιριγώτης. Η ηγεσία του συλλόγου είχε  διασυνδέσεις με το αναγεννητικό  στρατιωτικό  κίνημα του 1909  και το κόμμα των Φιλελευθέρων. Συγκεκριμένα ο πρόεδρος Ν. Σπυράκος λόγω της ιδιότητάς του ως στρατιωτικού, διατηρούσε στενή σχέση με τον Στρατιωτικό σύνδεσμο. Ο επίτιμος πρόεδρος Παναγιώτης Γιωτόπουλος, εξέδιδε στην Κέρκυρα κατά τα έτη 1909-10 την εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ με την οποία υποστήρίζε το στρατιωτικό κίνημα. Ο αντιπρόεδρος Θεόδωρος Μακρής  κατήλθε σαν υποψήφιος βουλευτής στις εκλογές Νοεμβρίου 1910 με το βενιζελικό ψηφοδέλτιο του δικηγόρου Σπυρίδωνος Λάσκαρη. Και ο μαχητικός δημοσιογράφος Μιχαήλ Λάνδος, που είχε καθοριστική συμμετοχή στην απεργία του 1912,ήταν εκδότης της φιλοβενιζελικής εφημερίδας ΚΕΡΚΥΡΑΙΚΗ ΗΧΩ. Ο Εργατικός Σύνδεσμος καθοδηγούνταν επίσης από το Εργατικό Κέντρο Αθηνών που ιδρύθηκε τον Μάρτη του 1910 και επηρεάζονταν από το νομικό του σύμβουλο Σπυρίδωνα  Θεοδωρόπουλο, που διετέλεσε βουλευτής του κόμματος των Φιλελευθέρων. Στα γραφεία του συνδέσμου γινόταν  διάφορες επιμορφωτικές ομιλίες και πληροφόρηση των εργατών για τα δικαιώματά τους με ομιλητές τον Σπυράκο, τον Μακρή, τον Γιωτόπουλο (ως επίτιμο πρόεδρο) και διάφορους εργάτες.  Ο πρόεδρος Σπυράκος λόγω της σχέσης του  με το Εργατικό Κέντρο Αθηνών και το κόμμα των Φιλελευθέρων καθώς και την επιμονή και ευφράδειά του, είχε κατορθώσει να επιλύει διάφορα προβλήματα των εργατών και επί προεδρίας του  έγιναν ελάχιστες απολύσεις εργαζομένων εκ μέρους των εργοδοτών. Την 16  Φεβρουαρίου 1911 έλαβε χώρα μια απεργία των αρτεργατών η οποία έληξε αυθημερόν, αφού οι εργοστασιάρχες υποσχέθηκαν ότι θα ικανοποιήσουν  τα αιτήματα των απεργών για την αργία της Κυριακής και την μείωση των ωρών εργασίας. Δεσμεύτηκαν μάλιστα  ότι δεν θα απολύεται κανένας εργάτης χωρίς σοβαρό και αιτιολογημένο λόγο και ότι οι νεοπροσλαμβανόμενοι θα έπρεπε να προέρχονται από τα μέλη του Εργατικού Συνδέσμου.

Ο δυναμικός Νικόλαος Σπυράκος

Η δυναμική παρουσία του Σπυράκου και η αποτελεσματικότητα  των ενεργειών του, έπεισαν  τους εργάτες να ενταχθούν μαζικά στον Εργατικό σύνδεσμο. Σύμφωνα με την εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» στην Κέρκυρα λειτουργούσαν 32 βιομηχανικές επιχειρήσεις μικρού και μεγάλου μεγέθους) οι σπουδαιότερες των οποίων ήταν το εργοστάσιο γραφικών τεχνών Ασπιώτη, η  βουτηροποία  αρτοποιία,  ζυμαροποιία και στεατοποιία Μαργαρίτη και το εργοστάσιο  κάναβης και ιούτης Δεσύλλα, το οποίο δεν βρισκόταν ακόμα σε πλήρη ακμή. Υπήρχαν συνολικά  4  ατμοκίνητοι αλευρόμυλοι, δύο σχοινοπλοκεία, 3 παγοποιεία, ένα οινοπνευματοποιείον, δύο εργοστάσια αεριούχων ποτών, 2 χυτήρια, 3 κηροποιεία, ένα λιθογραφείο, ένα χαρτονοποιείον , ένα συσκευής τροφίμων και ποτών, δύο κατασκευής ψάθινων πίλων, ένα ομβρελοποιείον, πυρηνελαιοθλιβεία και σαπωνοποιεία. Τα εργοστάσια αυτά απασχολούσαν  700  περίπου εργαζόμε- νους, οι περισσότεροι των οποίων  ήταν μέλη του Συνδέσμου και το ημερομίσθιο  κυμαινόταν μεταξύ 2- 3 δραχμών.

 Η αυξανόμενη συμμετοχή των εργατών στο εργατικό σωματείο, η διαμόρφωση εργατικής συνείδησης και διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους σε συνδυασμό  με τη αυξανόμενη επιρροή  των σοσιαλιστικών ιδεών στον εργοστασιακό χώρο, θορύβησαν του εργοστασιάρχες, οι οποίοι αποφάσισαν να αποδυναμώσουν το ανερχόμενο εργατικό κίνημα.  ΄Ηδη από το 1908 είχε ιδρυθεί το Σωματείο Βιομηχάνων και Βιοτεχνών ως αμιγής εργοδοτική οργάνωση, με σκοπό τη αντιμετώπιση του εργατικού συνδικαλιστικού   κινήματος.

Απολύσεις κατά συρροή…

  Τον Ιούνιο του 1912, ο Σπυράκος αναγκάστηκε να μεταβεί στον Πειραιά γιατί  ασθένησε σοβαρά  ο γιός του και παρέμεινε εκεί  για διάστημα 45 ημερών. Κατά την αναχώρησή του από την Κέρκυρα, οι εργοστασιάρχες βρήκαν ευκαιρία να αθετήσουν τις υποσχέσεις, να επαναφέρουν το απάνθρωπο σύστημα εργασίας και  να απολύσουν αρκετούς εργάτες. Αποδέκτης των παραπόνων των οργανωμένων στο σωματείο εργατών, έγινε πλέον ο αντικαταστάτης του προέδρου, Θεόδωρος Μακρής. 

  Τις 18 Ιουνίου  1912 απολύθηκε ο εργάτης του σχοινοπλοκείου Δεσύλλα   Νικόλαος Μαυρόπουλος  με την αιτιολογία  ότι παρενοχλούσε  σεξουαλικά   νεαρή  εργαζόμενη  στο ίδιο εργοστάσιο.  Η πράξη αυτή  προκάλεσε  αγανάκτηση  στους υπόλοιπους εργάτες  γιατί  γνώριζαν  ότι ο  απολυθείς Μαυρόπουλος, οργανωμένο μέλος του Εργατικού Συνδέσμου, ήταν  αθώος. Υπέδειξαν  στον εργοστασιάρχη τον πραγματικό ένοχο, ο οποίος δεν ανήκε στο σωματείο, αλλά ο Αλεξ. Δεσύλλας  ήταν  αμετάπειστος. Απείλησε μάλιστα ότι θα απολύσει  και άλλους εργαζόμενους που ήταν μέλη του Συνδέσμου.

Αγώνας για επαναπροσλήψεις

  Οι οργισμένοι εργάτες  κατέκλυσαν  το ίδιο βράδυ τα γραφεία του Εργατικού Συνδέσμου  και κάλεσαν εσπευσμένα τον  Θεόδωρο Μακρή για να τους  καθοδηγήσει , απαιτώντας  την άμεση  επαναπρόσληψη  του απολυμένου συναδέλφου τους.  Ο νεαρός  Μακρής βρέθηκε σε  δύσκολη θέση.  Προσπάθησε να  τους πείσει ότι  δεν υπάρχει  νόμος που να  εμποδίζει τις απολύσεις και  ότι δεν  μπορούν να εξαναγκάσουν τον Δεσύλλα να επαναπροσλάβει  τον απολυμένο εργάτη.  Την επόμενη ημέρα  επισκέφθηκε  τον αστυνομικό διευθυντή και του υπέβαλε αίτημα να ενασκήσει την ηθική επιβολή του, πείθοντας τον εργοστασιάρχη Δεσύλλα να προσλάβει εκ νέου τον απολυμένο Μαυρόπουλο, γιατί υπήρχε φόβος εξέγερσης των λοιπών εργατών, λόγω αλληλεγγύης. Ο αστυνομικός διευθυντής κατέβαλε φιλότιμη προσπάθεια, αλλά αντί να διευθετηθεί το ζήτημα προέκυψε και νέο.  Την 30 Ιουνίου  1912, ο Δεσύλλας  απέλυσε τον οργανωμένο στο  Σύνδεσμο εργάτη  Πέτρο Βλάχο μαζί με τις δύο κόρες του, χωρίς καμία δικαιολογία.  Επιπλέον απείλησε  τους  υπόλοιπους 23 εργάτες  που ήταν μέλη του Εργατικού συνδέσμου  ότι θα τους απολύσει «γιατί η επιχείρηση δεν είχε δουλειά». Το βράδυ  της ίδιας ημέρας, οι  23  εργάτες  του εργοστασίου  Δεσύλλα απήργησαν, παρακινημένοι από τα εργατικά μέλη της διοίκησης του Συνδέσμου, Ανδρέα Πέτα, Κ. Τσιριγώτη και από ομάδα αρτεργατών. Μεταξύ των απεργών περιλαμβάνονται ο Αλεξ. Νάνος, Σωτήριος Μποζίκης, Γ.Μπούας,  Σπυρ. Καλογερόπουλος, Χρήστος Τσόνας, Αντ. Μπεράτης , Αναστάσιος Δημητσιάνος, Κ. Κάνταρος, Στεφ. Ρίζος, Θεοδ. Τσόνας.   

Την Τρίτη 3 Ιουλίου, μετά την παρέλευση δύο επίσημων αργιών(Κυριακή και Δευτέρα εορτή της Παναγίας των Βάχερνών), πλήθος εργατών με άγριες διαθέσεις είχαν συγκεντρωθεί έξω από  τα γραφεία του εργατικού Συνδέσμου  απαιτώντας να συγκληθεί  συνέλευση και να αποφα- σισθεί η κήρυξη απεργίας. Οι εργάτες  θεωρούσαν τις απολύσεις των συναδέλφων τους, ιδίως τις μη επαρκώς δικαιολογημένες, σαν συστηματική ενέργεια των εργοστασιαρχών να παραλύσουν το σωματείο, το οποίο περιέβαλαν με πίστη και αφοσίωση, αφού ήταν το μόνο μέσο να πιέσουν τους εργοδότες και να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας τους. ΄Εκριναν ότι η εγκατάλειψη των εργατών του Δεσύλλα θα εκλαβανόνταν  σαν απόδειξη αδυναμίας του συλλόγου  και θα επέτρεπε στους λοιπούς εργοστασιάρχες  να καταδράμουν και να αποδυνα- μώσουν τον Σύνδεσμο, τον οποία όφειλαν να υπερασπισθούν με κάθε θυσία.  Ο Μακρής προσπάθησε μάταια να τους μεταπείσει, εξηγώντας ότι η απεργία ήταν παράνομη, ότι το σωματείο δεν μπορούσε να τους προστατεύσει και ότι το μόνο αποτέλεσμα θα ήταν η απόλυση και η ποινική τους δίωξη. Απείλησε μάλιστα ότι αν επιμείνουν στην κήρυξη απεργίας θα παραιτηθεί.. Η φωνή του σκεπάστηκε από τις οργισμένες αντιδράσεις των εργατών, οι οποίοι ζήτησαν τηλεγραφικά από το Εργατικό Κέντρο Αθηνών οδηγίες: «¨Ενεκα απολύσεως εργατών μελών του Συνδέσμου εκ του εργοστασίου Δεσύλλα, σωματείον απειλεί  γενικήν απεργίαν αλλά πρόεδρος απουσιάζει, αντιπρόεδρος παραιτείται μένομεν απροστάτευτοι. Εν ονόματι εργατικής ιδέας νουθετήσατέ μας τηλεγρα- φικώς τι πράξωμεν. Το Διοικ. Συμβούλιον »   Η διοίκηση του Εργατικού κέντρου Αθηνών και ο πρόεδρος Σπυράκος υποστήριζαν ένθερμα την απεργία. Ο Σπυράκος απέστειλε τηλεγράφημα προς του εργάτες γράφοντας: « Συνεννοηθείτε  αντιπρόεδρον Λάνδον. Στείλετέ μου πάραυτα χρήματα. Θάρρος». Συγχρόνως απέστειλε επιστολή, προτρέποντας τους εργάτες να μην υποχωρήσουν.

Η καθοριστική Γενική Συνέλευση

Η Γενική Συνέλευση ορίστηκε για το βράδυ της ίδια ημέρας 3 Ιουλίου. Επειδή η αίθουσα του Εργατικού Συνδέσμου ήταν μικρή ζητήθηκε η αίθουσα της Φιλαρμονικής  Μάντζαρος, η οποία δεν μπορούσε  να παραχωρηθεί εκείνη την ημέρα λόγω προβών. Κατέληξαν έτσι στα γραφεία του Σοσιαλιστικού Κέντρου που στεγαζόταν στην ευρύχωρη  αίθουσα του πρώην Δραματικού συλλόγου, κοντά στον Άη Νικόλα των Γερόντων. Ο γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κέντρου γιατρός Ιωάννης Σπυρόπουλος  και οι  ευρισκόμενοι  εκεί σοσιαλιστές, υποσχέθηκαν την ηθική συμπαράστασή τους στον αγώνα των εργατών και συμμετείχαν ακολούθως ενεργά  στις  μαχητικές κινητοποιήσεις  τους. Οι εργάτες ήταν εξαγριωμένοι και αποφασισμένοι να απεργήσουν για συμπαράσταση  στους απολυμένους συναδέλφους τους. Το κύριο αίτημά τους ήταν να μην απολύεται εργάτης χωρίς δικαιολογημένη αιτία και οι νεοπροσλαμβανόμενοι να προέρχονται υποχρεωτικά από τον Σύνδεσμο. Συγχρόνως κατηγορούσαν τους εργοδότες γιατί αθέτησαν τις παροχές που τους χορήγησαν στη προγενέστερη απεργία και πρόβαλαν τα πάγια αιτήματά τους  που αφορούσαν  την μείωση των ωρών εργασίας, την αύξηση των μισθών, την εφαρμογή της Κυριακής αργίας που είχε εξαγγείλει η κυβέρνηση Βενιζέλου.  Οι αρτεργάτες  απαιτούσαν  επίσης  τη  κατάργηση της νυκτερινής εργασίας  και το δικαίωμα  να  παίρνουν καθημερινά στο σπίτι τους 3 λίτρες ψωμί.  Οι εργάτες των κλιβάνων  ζητούσαν την εξίσωση των μισθών τους με τους μισθούς των εργαζόμενων στα εργοστάσια και την πρόσληψη ενός βοηθού εργάτη, λόγω υπερβολικής εργασίας.

Άκαρπες οι προσπάθειες συμβιβασμού

Την επομένη 4 Ιουλίου, μια επιτροπή εργατών με επικεφαλής τον Μακρή επισκέφθηκε τον Νομάρχη Βαρατάση, παρακαλώντας τον να μεσολαβήσει στον Δεσύλλα, προκειμένου να ξαναπροσλάβει τους απολυμένους εργάτες.     

Ο νομάρχης το υποσχέθηκε αλλά τους προειδοποίησε ότι σε περίπτωση κήρυξης απεργίας θα αντικαταστήσει τους απεργούς αρτεργάτες με στρατιώτες του Συντάγματος που έδρευε  στην Κέρκυρα, καθώς επίσης  ότι θα τοποθετήσει στρατιώτες στις εγκαταστάσεις του αεριόφωτος γιατί κυκλοφορούσαν  φήμες ότι θα προκληθεί  φθορά στις σωληνώσεις φωταε- ρίου,  προκειμένου να βυθιστεί η  πόλη στο σκοτάδι.

Το απόγευμα ελήφθη τηλεγράφημα από το Εργατικό Κέντρο Αθηνών:. «Παρακολουθούμε  αγώνα σας μετά προέδρου Σπυράκου. Ενεργήσαμε Υπουργείον Εθν.Οικονομίας διέταξε Νομάρχην επέμβη υποστηρίζων δίκαια εργατών. Αναμένομεν αποτέλεσμα. ΄Αγρυπνοι φρουροί  εργατικών συμφερόντων» .

Η επιτροπή  των εργατών επισκέφθηκε πάλι τον Νομάρχη, ο οποίος τους ενημέρωσε ότι  είχε ήδη επισκεφθεί τον Δεσύλλα χωρίς αποτέλεσμα.  Και ότι ο Δεσύλλας τον απέπεμψε σκαιότατα δηλώνοντας ότι: «δεν αναγνωρίζω σε κανένα το δικαίωμα να επεμβαίνει στις επιχειρήσεις μου». Ως εκ τούτου  δεν είχε δυνατότητα  να κάνει καμία παρέμβαση

Σε μια ύστατη προσπάθεια εξεύρεσης συμβιβαστικής λύσης, ο αντιπρόεδρος Μακρής επισκέφθηκε αυτοπροσώπως τον Δεσύλλα το πρωί της  5 Ιουλίου, συνοδευόμενος από τον φίλο και συνεργάτη του εργοστασιάρχη δικηγόρο Σπύρο Κυρίτση. Τους δέχτηκε ο γιός του Αλεξάνδρου Δεσύλλα, Θεόδωρος, ο οποίος τους δήλωσε απερίφραστα  ότι δεν υπάρχει περίπτωση να επαναπροσληφθεί κανένας απεργός εργάτης και ότι ήδη  έχουν αντικατασταθεί από άλλους.

Ομόφωνη κήρυξη απεργίας

Το  βράδυ της ίδιας ημέρας  οι εργάτες συγκεντρώθηκαν στα γραφεία του σοσιαλιστικού Κέντρου. Ο Μακρής τους ενημέρωσε για την αποτυχία κάθε συμβιβαστικής προσπάθειας και ζήτησε ονομαστική  ψηφοφορία  δηλώνοντας  ότι ο καθένας μπορεί να εκφράσει άφοβα την γνώμη του και να ψηφίσει κατά της απεργίας. Η  απόφαση όμως την εργατών ήταν ομόφωνη. Απεργία!   Την επόμενη ημέρα  επαναλήφθηκε η ονομαστική ψηφοφορία και η συντριπτική πλειοψηφία των εργατών, πλην ενός, τάχθηκαν υπέρ της κήρυξης απεργίας.  Πρωτοστάτησαν σε δυναμικές ενέργειες τα εργατικά μέλη της διοίκησης του συλλόγου Ανδρεας Πέτας, Κωνσταντίνος; Τσιριγώτης,  Γεώργιος Πέτρου. Ενεργό επίσης ρόλο είχαν οι εργάτες Γ. Κουτρούλης, Αν. Τσουκαλάς, Στεφ. Λυκίσας, Γεώργιος Δούης. Σύμφωνα μάλιστα με την εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ», το  Εργατικό Κέντρο Αθηνών απέστειλε τηλεγραφικώς  το  ποσό των  3.000 δραχμών προς ενίσχυση των απεργών.                                                                      

 Την Παρασκευή  έγινε η τελική  ονομαστική  ψηφοφορία.  Οι  εργάτες μετά την εκφώνηση του ονόματός τους ορκιζόταν αυθόρμητα  σε εικόνα του Εσταυρωμένου, ότι θα μείνουν πιστοί και αταλάντευτοι στην απόφαση του Σωματείου. Το εικόνισμα είχαν φέρει με δική τους πρωτοβουλία από τα γραφεία του Εργατικού Συνδέσμου.  ΄Ετσι η απεργία κηρύχθηκε  για το Σάββατο 7  Ιουλίου 1912.

Οι κινητοποιήσεις

Την Κυριακή το πρωί  8 Ιουλίου, οι απεργοί  συγκεντρώθηκαν με απόφαση του Συνδέσμου στην περιοχή Κανόνι. Κατά την εκτίμηση της εφημερίδας «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» μετείχαν 300 και πλέον άτομα. Η συγκέντρωση σε απομακρυσμένη περιοχή εκτός πόλεως, έγινε αφ΄ενός για να διαφυλαχθεί η δημόσια τάξη και αφ΄ετέρου για να διασφαλισθεί  η συμμετοχή στην απεργία. Το απόγευμα τους επισκέφθηκε η ηγεσία  του Συνδέσμου και τους μίλησε εμψυχώνοντάς τους ο δημοσιογράφος Λάνδος. Τις  9.30  μ.μ.  οι απεργοί  σε πλήρη στοίχιση  και πειθαρχία, προηγουμένης  της σημαίας του Συνδέσμου και συνοδευόμενοι από έφιππους  αστυνομικούς και χωροφύλακες , επέστρεψαν  στην πόλη, τραγουδώντας και φωνάζοντας «Ζήτω οι εργάτες» Κοντά στην αναμνηστική στήλη του Ντούγκλας  τους  συνάντησαν οι  σοσιαλιστές  του Σοσιαλιστικού Κέντρου Κέρκυρας με επικεφαλής τον γιατρό Ι. Σπυρόπουλο και άρχισαν να φωνάζουν συνθήματα «Κάτω οι πλουτοκράτες.  Κάτω οι  ληστές των πόλεων. Κάτω οι φονιάδες του λαού».  Ολοι μαζί διέσχισαν τους δρόμους της πόλης, έφθασαν στη Σπιανάδα και κατευθύνθηκαν προς το Σοσιαλιστικό κέντρο.   Συγχρόνως οι σοσιαλιστές μοίραζαν φυλλάδια στους έκπληκτους Κερκυραίους που παρακολουθούσαν για πρώτη φορά τέτοια μαχητική συγκέντρωση. Από τα παράθυρα του σοσιαλιστικού κέντρου μίλησε στους εργάτες ο δημοσιογράφος Λάνδος, διακοπτόμενος από συνθήματα « Κάτω οι τύραννοι. Ζήτω ο σοσιαλισμός».

 Τις επόμενες τρεις ημέρες οι εργάτες συγκεντρώθηκαν στην εξοχή Κοντόκαλι. Προς συμπαράσταση στους απεργούς απήργησαν και οι καπνεργάτες με επικεφαλής  τον  οργανωμένο στο σοσιαλιστικό κέντρο Κώστα  Βιτουλαδίτη. Εν των μεταξύ η κοινή γνώμη της Κέρκυρας ήταν διχασμένη, αφού οι εργοστασιάρχες διέδωσαν τεχνιέντως ότι η απεργία κηρύχθηκε μόνο και μόνο για να εξαναγκασθεί ο Δεσύλλας να επανα- προσλάβει ένα ανήθικο εργάτη που ερωτοτροπούσε με σεμνή εργάτρια του ίδιου εργοστασίου. Οι απεργοί διατείνονταν ότι οι κεφαλαιούχοι εργοδότες βλέποντας καχύποπτα την ανάπτυξη και πρόοδο του Εργατικού συνδέσμου και του Σοσιαλιστικού κέντρου, έδωσαν μεταξύ τους τα χέρια και κήρυξαν απηνή πόλεμο εξόντωσης και διάλυσης των δύο ευεργετικών για τους εργάτες σωματείων. Το βράδυ της 10 Ιουλίου, κατά την επιστροφή των απεργών στην πόλη, τους συνάντησαν οι σοσιαλιστές στη θέση «Μπόμπα»  φωνάζοντας συνθήματα: «Κάτω τα κολλάρα. Ζήτω η πτώχεια. Ζήτω ο σοσιαλισμός». ΄Εξω από το εργατικό κέντρο,  λογοδότησε μετά από απαίτησή τους ο αντιπρόεδρος Μακρής, εξηγώντας τα πραγματικά αίτια  της απεργίας.  Η ομιλία του δημοσιεύτηκε  την επόμενη ημέρα σε έκτακτο παράρτημα της εφημερίδας των σοσιαλιστών «ΕΡΓΑΤΗΣ» και  εκτεταμένο απόσπασμα αναδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ » με τίτλο « Τα αληθινά αίτια της απεργίας, -το ξύπνημα της εργατικής συνειδήσεως». Μετά τον Μακρή έλαβε τον λόγο ο επίτιμος πρόεδρος Γιωτόπουλος, ο οποίος μίλησε για σύνεση και μετριοπάθεια και γιουχαρίστηκε από τους σοσιαλιστές.  Ο εργάτης Τίτος Ρέγγης, εκδότης της εφημερίδας «Σοσιαλιστική Δημοκρατία» που κυκλοφόρησε  τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, έγραψε κείμενο υπέρ  των δικαίων του εργάτη που δημοσιεύτηκε  στην εφημερίδα «ΚΕΡΚΥΡΑ»  του Νικολάου Δ. Παπανικόλα. Εν των μεταξύ η  αστυνομία, η οποία είχε ενισχυθεί με στρατιώτες, διενεργούσε  ένοπλες περιπολίες ιππέων και πεζών όλη σχεδόν τη νύκτα στους δρόμους της πόλης, για την αποτροπή  τυχόν επεισοδίων.                                                             

Ο αδιάλλακτος Δεσύλλας & τα επεισόδια

Τις  11 Ιουλίου  ο Νομάρχης επί  παρουσία όλων των αρχών,  κάλεσε τους εκπροσώπους των απεργών και τους εργοστασιάρχες  σε συζήτηση. Επιτεύχθηκε κάποια συμφωνία με μικρή υποχώρηση των εργοστασιαρχών, οι οποίοι δέχτηκαν το αίτημα των αρτεργατών να μην εργάζονται την νύκτα και να μην απολύονται για μόνο τον λόγο ότι είναι μέλη του συνδέσμου. Δέχθηκαν επίσης την αργία της Κυριακής και  την μείωση των ωρών εργασίας. Δεν υποχώρησε πεισματικά ο Δεσύλλας και ο διευθυντής της βελγικής εταιρίας φωταερίου, ο οποίος αρνήθηκε να δεχθεί 15 απεργούς εργάτες ως επικίνδυνους.                                                                 

  Γύρω στην 1  μετά τα μεσάνυκτα της 12 Ιουλίου, ο φρουρός του εργοστασίου αεριόφωτος  αντιλήφθηκε έξι άτομα που πλησίαζαν  με προφύλαξη προς το εργοστάσιο. Τους φώναξε να σταματήσουν, αλλά αυτοί συνέχισαν να προχωρούν. Ο στρατιώτης πυροβόλησε και κάλεσε την  φρουρά στα όπλα. Οι άγνωστοι ανταπέδωσαν τους πυροβολισμούς και ακολούθως ετράπηκαν σε φυγή , μετά  από καταιγισμό πυρών εκ μέρους της φρουράς, που διάρκεσε  αρκετή ώρα.  Επί τόπου μετέβησαν ο εισαγγελέας, ο νομάρχης και ο μοίραρχος και άρχισαν να διενεργούνται ανακρίσεις. Διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο για  απόπειρα δολιοφθοράς με σκοπό να καταστραφεί το γκαζόμετρο, γιατί βρέθηκαν δίπλα στα μηχανήματα μεγάλα θραύσματα λίθων. Αμέσως δημοσιεύτηκε με σαλπίσματα στο κέντρο της πόλης αστυνομική διάταξη που απαγόρευε τις δημόσιες συναθροίσεις. Οι απεργοί εμποδίστηκαν από αστυνομική δύναμη, να εισέλθουν στην πόλη ενωμένοι και αναγκάστηκαν να διαλυθούν.  Το απόγευμα η αστυνομία κατάσχεσε ένα παράρτημα που είχε εκδοθεί από τους σοσιαλιστές με το οποίο καλούσαν τους απεργούς να μη φοβούνται και να εμμείνουν στην απεργία.

Λύση της απεργίας

Την επόμενη ημέρα  και αφού  είχαν μεσολαβήσει  τα γεγονότα στις εγκαταστάσεις φωταερίου, οι εργάτες  αποφάσισαν την λύση της απεργίας. Επέστρεψαν στην εργασία τους την Παρασκευή,  εκτός από τους εργάτες των εργοστασίων Σοφιανόπουλου και Δαλιέτου , οι οποίοι εγκατέλειψαν τα ζυμωτήρια και κήρυξαν μερική  απεργία, διευθυνόμενη από τον πρόεδρο Σπυράκο και ένα αντιπρόσωπο  του Εργατικού Κέντρου Αθηνών που ήλθε στην Κέρκυρα. Τελικά λόγω των αυστηρών αστυνομικών διατάξεων και της απειλής συλλήψεων η απεργία λύθηκε την 15 Ιουλίου . 

Στον Εισαγγελέα οι απεργοί

Με εντολή του Εισαγγελέα κλήθηκαν να καταθέσουν περισσότερα από 70 άτομα που έλαβαν μέρος στην απεργία, τα ονόματα των οποίων αναγράφονται στην δικογραφία. Το Συμβούλιο Εφετών (στο οποίο παραπέμφθηκε η υπόθεση λόγω ειδικής δωσιδικίας του δικηγόρου Μακρή) με το με αριθ. 219/31-12-1912 βούλευμα καλεί στο ακροατήριο του Εφετείου Κέρκυρας, τους Θεόδωρο Μακρή, Ιωάννη Σπυρόπουλο Μιχαήλ Λάνδο και Γεώργιο Σιμωνέτη για να δικασθούν ως υπαίτιοι του ότι 1) Υπό κοινού συμφέροντος κινούμενοι συναποφάσισαν την εκτέλεσιν της επομένης πραξεως και ένεκα ταύτης  συνομολογήσαντες προς αλλήλους αμοιβαίαν συνδρομήν, την 8 Ιουλίου μέχρι και της 15 Ιουλίου 1912 εν Κερκύρας εκ προθέσεως παρεκίνησαν τους Γεώργιον Πέτρου, Γεώργιον Δούη, Γεώργιον Κουτρούλη, Κων/νο Τσιριγώτη, Ανδρέα Πέτα, Αλεξάνδρο Κένταρχο και Στέφανο Λυκίσσα  προς εκτέλεσιν της αξιοποίνου πράξεως της θρασύτητος κατά της αρχής, απειλούντες και συμβουλεύοντες αυτούς μετ΄απάτης , πειθούς, φορτικότητος και  τέλος μεταχειριζόμενοι επίτηδες την εις ην ευρίσκοντο ούτοι πλάνην και την ψυχικήν αυτών ορμήν. 2) Από της 8 μέχρι της 15 Ιουλίου 1912  δια ζώσης, ήτοι δι΄αγορεύσεων από του παραθύρου του Σοσιαλιστικού Κέντρου του Εργατικού συνδέσμου και δια κραυγών εν ταις οδοίς «κάτω οι πλουτοκράται , κάτω οι λησταί  των πόλεων» προσεκάλεσαν και ηρέθησαν τους πολίτας εις διχόνοιαν, εις αμοιβαίαν καταφρόνησιν και εχθροπάθειαν. Το βούλευμα  αυτό ανέκοψαν οι παραπάνω κατηγορούμενοι με ανακοπή ενώπιον του δικαστηρίου του Αρείου Πάγου, το οποίο με την αριθ.19/1913 απόφαση απέρριψε την ανακοπή. Κλήθηκαν ακολούθως να δικαστούν ενώπιον του Εφετείου Κερκύρας στη δικάσιμο της 27 Μαρτίου 1914.                               

Δεν γνωρίζουμε αν τελικά δικάστηκαν, ούτε μπόρεσα να βρω κάποιο σχετικό έγγραφο.  Με την επιστράτευση του 1912 ο Θεόδωρος Μακρής λαμβάνει μέρος ως έφεδρος ανθυπολοχαγός  στις νικηφόρες μάχες των Βαλκανικών πολέμων και επιστρέφει στην Κέρκυρα ως ηρωικός τραυματίας πολέμου το 1914, τιμημένος με  παράσημα και μετάλλια. Τον Μάιο του 1914 διορίζεται πάρεδρος στο Πρωτοδικείο Πρέβεζας.  Στο ποινικό του μητρώο δεν αναγράφεται καμία καταδίκη.           

     Δυστυχώς η νίκη των εργατών δεν είχε διάρκεια. Σύμφωνα με τον Γ. Κορδάτο, ο επιθεωρητής εργασίας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας Ν. Σαλίβερος  γράφει σε έκθεση (αριθ. Πρωτ. 99/31-8-1912 Υ/Ε.Οικ): «Εις αμφοτέρας τας πόλεις (Πάτρα –Κέρκυρα) οι εργατικοί νόμοι είναι άγνωστοι και η εφαρμογή αυτών εις τα εργοστάσια μήτε άρχισε, μήτε δύναται να υπάρξει ελπίς ότι θα αρχίσει. Η κατά των εργατικών νόμων και εργατικών ενώσεων αντίδρασις  των εργοστασιαρχών είναι δυστυχώς γενική και πολλοί εργάτες καθ΄ εκάστην απολύονται ευθύς ως βεβαιωθεί η συμμετοχή των εις εργατικούς συλλόγους.».

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook