Θεοδώρα (Θεοδωρέλα) Βερβιτζιώτη, (Γράφει ο Βασίλειος Σ. Κακαβάκης)

Η κοντέσα Θεοδώρα Βερβιτζιώτη, κόρη του κόντε Νικολάου Βερβιτζιώτη, γεννήθηκε προς τα τέλη του 15ου αιώνος και καταγόταν από την Ηπειρωτική Ελλάδα. Η οικογένεια Βερβιτζιώτη ήταν μια βαθιά θρησκευόμενη οικογένεια και αυτό αποδεικνύεται από τις πάμπολλες εκκλησιαστικές δωρεές της οικογένειας και επίσης από τα πολλά ιερατικά μέλη της. Την οικογένεια εντοπίζουμε να δραστηριοποιείται στο γενικό συμβούλιο της Κερκυραϊκής Κοινότητος κατά τις αρχές 16ου αι.

Η τίμια κυράτζα Θεοδωρέλα Βερβιτζιώτη ήταν ανύμφευτη και άτεκνη. Είχε έναν αδελφό τον Ιωάννη. Έλαβε κληρονομιά από τον πατέρα της την αρχοντική οικία της οικογένειας η οποία βρίσκεται στην οδό Υπαπαντή. Πρόκειται για το οικόπεδο στο οποίο βρίσκεται σήμερα ο ναός της Υ. Θ. Παναγίας των Ξένων. Η ανέγερση του ναού υπήρξε ένας από τους όρους της διαθήκης του Νικολάου για να λάβει την κληρονομιά η κόρη του (“… ορίζω εκτελέστρια την κόρη μου Θεωδορέλα Βερβιτζιώτη να δωρίσει το οικόπεδο που της κληροδοτώ στον ιερομόναχο Νικόδημο Κολήτζα, υπό τον όρο να μνημονεύει ο εκάστοτε ιερέας όλα τα μέλη της οικογένειας…” ). Ο ναός κτίστηκε κατά το έτος 1689. Επιπλέον, η Θεοδωρέλα έλαβε κληρονομιά το οικόπεδο που βρίσκεται στις ημέρες μας ο Ιερός Ναός Αγίου Ελευθερίου και Αγίας Αννης στην πόλη της Κέρκυρας, τον οποίο έκτισε με δική της δαπάνη. Στο γειτονικό οικόπεδο έκτισε δυόροφο κτήριο το οποίο ανήκε στον ναό και διατιθόταν για την στέγαση του εκάστοτε εφημέριου του ναού. 

Η Θεοδωρέλα γνωρίζουμε ότι στις 19 Φεβρουαρίου 1717 συνέταξε την διαθήκη της, με παρόντες μάρτυρες τους Νεόφυτο Σαμοΐλη και Παρθένιο Κουρσαρη και νοτάριο τον Δανιήλ Κουβαράς. Με την διαθήκη της, κληροδότησε ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας της στον ναό του Αγίου Ελευθερίου και όρισε συντεχνία να διαχειρίζεται προς το συμφέρον του ναού την περιουσία και τα έσοδα. Η Θεοδωρέλα βοήθησε πολλούς κατατρεγμένους, άπορους, αστέγους, ορφανά, φυλακισμένους κ.α., παρέχοντας τους ισόβια μηνιαία επιδόματα. Απεβίωσε μία εβδομάδα αργότερα. 

Η σύντομη ιστορία του Ναού

 Ο ναός ήταν περιουσία της οικογένειας Βερβιτζιώτη και πιο συγκεκριμένα, ενός μέλους της οικογένειας, της Θεοδώρας Βερβιτζιώτη. Η ιστορία του ναού ξεκινάει από το 1700, όταν η Θεοδώρα κατέθεσε σχετική αίτηση στην (τότε) Πρωτοπαπαδική γραμματεία (“…θείω ζήλω κινούμενη θέλω να μετατρέψω το σπίτι που έκτισα κοντά στην Σπιανάδα σε οίκον θεού…”). Έλαβε κατοπιν άδεια από τις αρμόδιες αρχές και έστειλε επιστολή στον Μ. Πρωτόπαπα ενημερώνοντας τον (“… προσφέροντας την δοθείσαν εξουσίαν παρά του εκλαμπρότατου ρεγγιμέντου εις ταις ΄β ενεστώτος όσον ακόμη και του εξοχότατου και του μέγιστου αυθέντος Δανίηλ Δολφίνου Προβλεπτού Γκενεραλ…”) προκειμένου να της δοθεί η συγκεκριμένη άδειανα μετατρέψει την οικία της της στον Ιερό Ναό Αγίου Ελευθερίου και Αγίας Άννας. Ο Μ. Πρωτόπαπας, όρισε Εκκλησιάρχη (επόπτη εκκλησιών) που έλεγξε την κυριότητα του οικήματος από την δωρήτρια και εν τέλη δόθηκε η σχετική άδεια. Ο Ναός, εγκαινιάστηκε στις 28 Ιουνίου 1700 και ταυτόχρονα εντοιχίστηκε το οικόσημο της οικογένειας Βερβιτζιώτη στην πρόσοψη του ναού μαζί με την κτητορική επιγραφή. Πρώτος ιερέας του ναού, υπήρξε ο π. Φίλιππος Μαριέτης. Για τα πρώτα δεκατέσσερα χρόνια της λειτουργίας του ναού, δεν υπάρχουν πληροφορίες, εκτός των ληξιαρχικών πράξεων. Στις 30 Αυγούστου 1714, η Θεοδωρέλα Βερβιτζιώτη, είχε αποφασίσει, ο ναός, να αλλάξει ρόλο και να καταστεί συναδελφικός. Η δωρήτρια, ήλθε σε συνεννόηση με την συντεχνία των αργαστηριαραίων, η οποία δέχθηκε την προσφορά. Συγκεντρώθηκαν τριάντα δύο μέλη και αποφάσισαν τον κανονισμό λειτουργίας του ναού. Κατέστησε “αδελφούς και νοικοκυραίους” και αναγνώρισε το δικαίωμα να εκλέγονται τέσσερα πρόσωπα από αυτούς για την επίβλεψη του ναού, με την υποχρέωση να πληρώνουν τα έξοδα των λαμπάδων της Λαμπρής, συμφώνα με την συνήθεια στους ναούς της εποχής. Όρισε ισόβιο εφημέριο, τον αναγνώστη Θεωδορο Κοντό, σε ανταμοιβή της βοήθειάς, που είχε προσφέρει στην κατασκευή του ναού και έως την χειροτονία του σε ιερέα, όρισε προσωρινό εφημέριο του ναού, τον ιερέα Φίλιππο Μαριέττη. Σε περίπτωση θανάτου του Θόδωρου, αναλάμβανε ως ισόβιος ο π. Μαριέτης. Μετά τον θάνατο των προηγουμένων, η συντεχνία, είχε δικαίωμα εκλογής του εφημερίου του ναού. Επίσης καθόρισε της υποχρεώσεις των εφημέριων. Ο κάθε εφημέριος, όφειλε να λειτουργεί καθημερινά και να μνημονεύει αυτήν και τους γονείς της μετά τον θάνατό της. Σε κάθε λειτουργία, όφειλε να ψάλλει τρισάγιο πάνω από το μνήμα της, το οποίο βρίσκεται στη μεσαία θύρα του ναού, (εκεί ακριβώς που ήταν θαμμένος και ο αδερφός της από το 1712). Επίσης, όφειλε να βάζει κερί, λιβάνι και να μνημονεύει τους προγόνους της, οι οποίοι ήταν θαμμένοι στον Ιερό Ναό Αντιβουνιότησας (Στην εκκλησία διατηρείται μέχρι σήμερα μια πλακέτα που είναι καταγεγραμμένα πολλά ονόματα προγόνων της Θεοδώρας). Όσον αφορά τον μισθό του ιερέα, θα λάμβανε για τις λειτουργίες και κάθε έτος 40 δουκάτα (Ενετικά νομίσματα της εποχής), τέσσερις ξέστες λάδι, κερί και λιβάνι. Η Θεοδώρα επίσης, φρόντισε μετά τον θάνατό της, οι κυβερνήτες του ναού να τελέσουν μνημόσυνο (πανυχίδες) στις εννέα ημέρες, στις σαράντα ημέρες, στα τρίμηνα, στα εξάμηνα, στα ενιάμηνα και κάθε χρόνο. Επίσης είχαν την υποχρέωση, να την μνημονεύουν κάθε χρόνο, την ημέρα του θανάτου της. Όταν συνέταξε την διαθήκη της, η Θεοδώρα, έπασχε από αρρώστια της εποχής. Κληροδότησε πολλά προσωπικά της αντικείμενα, έπιπλα, κοσμήματα, ρούχα κ.α. Η δωρήτρια, απεβίωσε στα τέλη του Φεβρουαρίου του έτους 1717. Η διαθήκη της δωρήτριας, σώζεται στα Αρχεία της Κέρκυρας. Γ.Α.Κ.Η διαθήκη της δωρήτριας, σώζεται στα Αρχεία της Κέρκυρας. Γ.Α.Κ. (πράξη στα κατάστιχα του νοταρίου Δανιήλ Κουβαρά, Α.Ν.Κ. Συμβ Κ. 471 βιβλίο 8 φ. 40r – 43r).

Πηγές: Ο Κώδικας του Ιερού Ναού Αγίου Ελευθερίου Κερκύρας (Σπύρος Καρύδης), Ιδιωτικό αρχείο Βασιλείου Σ. Κακαβάκη

*Είναι υπεύθυνος της ιστοσελίδας «Κερκυραίων Ιστορία», αρθρογράφος στην «Κ.Σ.»

**Το άρθρο δημοσιεύεται στο σημερινό φύλλο κυκλοφορίας της εφημερίδας «Η ΚΕΡΚΥΡΑ ΣΗΜΕΡΑ» (19/01/22)

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook