Ο Μαέστρος Richard Wagner: Οι συνθέσεις του δεν ήταν τελικά η μόνη πηγή της φήμης του

Γραφει ο Μιχάλης Μιχαλόπουλος*

Ο Richard Wagner ήταν επαγγελματίας μαέστρος μέχρι τα μέσα της ηλικίας του.

Ξεκίνησε ως μαέστρος χορωδίας στο Wurzburg το 1833, και στη συνέχεια εργάστηκε ως μουσικός διευθυντής στο Μαγδεμβούργο, Konigsberg, και Ρίγα και ως αρχιμουσικός στη Δρέσδη.

Στη συνέχεια εμφανίστηκε ως προσκεκλημένος μαέστρος στη Ζυρίχη, στο Λονδίνο, στο Παρίσι και στο Μόναχο.

Από το Λονδίνο στη Μόσχα, από το Αμβούργο στη Βενετία, ο Βάγκνερ διεύθυνε σε πάνω από τριάντα ευρωπαϊκές πόλεις κατά τη διάρκεια της καριέρας του.

Σε κάποιο βαθμό, ο Βάγκνερ είχε επιρροή επειδή, ακόμη και όταν ο ίδιος δεν διεύθυνε, επέβλεπε συχνά τη διεύθυνση των άλλων.

Μαέστροι που τέθηκαν υπό την προσωπική του επίβλεψη περιλαμβάνονται οι Biilow, Richter και Mottl, που ήταν βοηθοί του, ο Nikisch, ο οποίος είχε παίξει στην ορχήστρα του και οι Hermann Levi και Anton Seidl, οι οποίοι εργάστηκαν υπό αυτόν στο Μπαϊρόιτ.

Ο καθένας με τη σειρά του μετέφερε τις μεθόδους του Βάγκνερ στην επόμενη γενιά: ο Biilow δίδαξε τον Richard Strauss, ο Richter και ο Mottl δίδαξαν το κύριο γαλλικό υπόδειγμα της μεθόδου του Βάγκνερ, ο Alfred Cortot, ο Levi και ο Mottl δίδαξαν τον Michael Ballings, τον μαέστρο του πρώτου σκωτσέζικου δαχτυλιδιού.

Ο Nikisch ήταν η κύρια επιρροή του Wilhelm Furtwangler, του Albert Coates, του Henry Wood, του Adrian Boult και όσο μπορεί να πιστωθεί ο καθένας του με τον επηρεασμό του Gustav Mahler. 

Σχεδόν κανένας σημαντικός μαέστρος στα τέλη του 19ου αιώνα δεν διέφυγε της σφαίρας επιρροής του Βάγκνερ: ακόμη και ο Ernst von Schuch της Όπερας της Δρέσδης, ο οποίος έμαθε από το παράδειγμα του μαέστρου των πρώτων παραστάσεων των Rheingold και Walkure, ενώ ο Franz Wiillner επηρεάστηκε από το ξόρκι του Bayreuth.

Τα επόμενα χρόνια, η επιρροή του Mahler στον Bruno Walter και του Strauss στο Willem Mengelberg,  μετέφεραν σωστά την παράδοση στον 20ο αιώνα.

Ταυτόχρονα, Ο Βάγκνερ είχε ευρεία επιρροή μέσα από τα γραπτά του για τη διεύθυνση στην πραγματεία «Uber das Dirigiren», τα δοκίμια “Uber die Auffiihrung des Tannhauser“, “του Glucks Ouverture zu Iphigenie in Aulis και «Zum Vortrag der neunten Symphonie Beethovens» και το Erlauterungen με δικές του εισαγωγές και διάφορα έργα του Μπετόβεν.

Μαζί με felix Weingartner , ο οποίος αναφέρεται συνεχώς στα δικά του δοκίμια, μαέστροι που έχουν αναγνωρίσει τον αντίκτυπο των γραπτών του Βάγκνερ σε αυτούς είναι ο Strauss, ο Furtwangler και οWalter.

Παραδόξως, η μεγαλύτερη επιρροή του Βάγκνερ ήταν ως μαέστρος συναυλιών.

Στην καριέρα του, οι όπερες του δεν εμφανίζονται τόσο χαρακτηριστικά όσο θα περίμενε κανείς, διεύθυνε την καταστροφική πρεμιέρα του Das Liebesverbot το 1836 , πολυάριθμες παραστάσεις των Rienzi, Tannhauser, και τον Ιπτάμενο Ολλανδό στα χρόνια της Δρέσδης, ένα μόνο Lohengrin το 1876 , και τίποτα άλλο.

Κατά συνέπεια, στο Uber das Dirigiren, από τα 34 έργα που αναλύονται, η συντριπτική πλειοψηφία τους είναι συμφωνίες και εισαγωγές από Μπετόβεν, Μότσαρτ, και Gluck.

Αναφέρονται μόνο 4 αποσπάσματα από δικά του έργα, και 3 από αυτά είναι καθαρά οργανικά.

Μια πρωταρχική ιδέα που τονίστηκε στα γραπτά του Βάγκνερ, και εξηγείται στις δικές του παραστάσεις, ήταν ότι στην οργανική μουσική οι ποιητικές έννοιες έπρεπε να υπαγορεύσουν τον τρόπο απόδοσης.

Στην όπερα, ο μαέστρος μπορούσε να βασιστεί στις λέξεις και τη σκηνική δράση για τον καθορισμό της έκφρασης, στη συμφωνική μουσική, έπρεπε να βρει και να μεταφέρει το δράμα που ελέγχει την έκφραση.

Ήταν αυτή η ερμηνευτική πτυχή της προσέγγισης του Βάγκνερ που αναπτύχθηκε και μερικές φορές διαστρεβλώθηκε από τους διαδόχους του.

Οι διάδοχοι του Βάγκνερ αποτελούσαν το φάσμα των επιλογών για τις κύριες ευρωπαϊκές ορχήστρες μέχρι τον 20ο αιώνα, και η ερμηνευτική τους ατομικότητα ξετρέλανε τους ακροατές παντού.

Ο Debussy, ο Stravinsky, και οι άλλοι πρώτοι υποστηρικτές μιας νέας προσέγγισης για τη διεύθυνση δεν είχαν δει ποτέ τον ίδιο τον Wagner να διευθύνει, ακόμη και ο Weingartner είχε μόνο τη μνήμη του γερασμένου και αλλοπρόσαλου Biilow.

Πιθανώς, οι μαέστροι των πρόσφατων χρόνων διαφέρουν σε βαθμό και όχι σε είδος από τον Βάγκνερ και τους διαδόχους του.

Ακόμα κι αν έχουν μετατρέψει το βλέμμα του ακροατή από το δίλημμα πέρα από την έννοια της οργανικής μουσικής με την προσεκτική εστίαση στις ορατές νότες της παρτιτούρας, τα στοιχεία των συνδέσεών τους με τον Wagner και της ρομαντικής αισθητικής δεν είναι δύσκολο να βρεθούν.

Στου Βάγκνερ το Religion und Kunst το 1880 η τέχνη είναι επιφορτισμένη με το έργο της διατήρησης σε συμβολική μορφή της έννοιας ότι η θρησκευτική τελετουργία είχε χαθεί, στη συνέχεια ο Βάγκνερ προσπάθησε και κατάφερε την υλοποίηση της “θρησκείας της τέχνης” στο έργο του Parsifal.                                                                                                                                                            Ο Munch ήταν κάποτε εξάρχων της ορχήστρας του Furtwangler, αλλά ήταν πιστά Βαγκνερικός, και αποκαλύπτει ότι μία από τις πιο ευφάνταστες από τις ρομαντικές ιδέες θα πρέπει να προέρχονται από την πένα του.                                                                                                       Αν και η ιδιοσυγκρασία της μουσικής κριτικής έχει αλλάξει, πολλές από τις θεμελιώδεις αρχές της εποχής του Βάγκνερ παραμένουν βασικές στη στάση των σύγχρονων μαέστρων.

*Είναι μαέστρος

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook