Ο Τουρισμός εκτός και εντός πανδημίας

Γράφει η Ισμήνη Μώρου*

Ο Τουρισμός αποτελεί το σημαντικότερο τομέα της ελληνικής οικονομίας. Ειδικά κατά τη διάρκεια  της μεγάλης πανδημικής κρίσης, που διέρχεται και η χώρα μας, αποτελεί  σημείο αναφοράς τόσο για τις επιμέρους περιοχές που έχουν ως κύρια δραστηριότητα τον τουρισμό, όσο και για τη χώρας μας συνολικά, καθώς η συνεισφορά στο ΑΕΠ ξεπερνά το 25,7% ?   απασχολώντας  χιλιάδες εργαζόμενους. Η σοβαρότατη  όμως υγειονομική κρίση όπως και η  κρίση της Ελληνικής οικονομίας έχει ως συνέπεια την καθίζηση του Τουριστικού μας προϊόντος.

Το ζήτημα δεν είναι μόνον τα μεγέθη των αφίξεων, αλλά  η τελική απόδοση του Τουρισμού  σε μεγέθη, που σημαίνουν κάτι περισσότερο, όπως οι διανυκτερεύσεις και οι πληρότητες των καταλυμάτων, η μέση κατά κεφαλή δαπάνη και οι συνολικές τουριστικές εισπράξεις. Η αναντιστοιχία, μεταξύ της αύξησης των εισπράξεων και αυτής των αφίξεων και των άλλων τουριστικών μεγεθών, θα πρέπει να μας προβληματίσει ιδιαίτερα.

Τα θετικά μεγέθη παρελθόντων ετών, που προβλήθηκαν,  δεν επαρκούν για να σηματοδοτήσουν την ανάκαμψη, κυρίως διότι αυτά επιτεύχθηκαν όχι εξαιτίας συγκροτημένης τουριστικής πολιτικής , αλλά εξαιτίας των διεθνών   συγκυριών.

Ο Ελληνικός Τουρισμός πλήττεται εκτός της πανδημίας και από τα δικά του εγγενή και διαρκή προβλήματα.

Η εικόνα του ελληνικού τουρισμού συνοψίζεται στα εξής:

 Έμφαση στο παρωχημένο τουριστικό μοντέλο «ήλιος και θάλασσα».

Αποσπασματικές ρυθμίσεις για  εναλλακτικές και ειδικές μορφές τουρισμού.

Έντονη εποχικότητα.

Άναρχη δόμηση σε κορεσμένες παραθαλάσσιες και νησιωτικές περιοχές της χώρας.

Ελλιπείς υποδομές (αεροδρόμια, οδικές αρτηρίες κ.α) σε περιοχές της χώρας που στηρίζονται σχεδόν αποκλειστικά στον τουρισμό.

Δυσαναλογία κόστους/ποιότητας υπηρεσιών.

Ελλειμματική τουριστική εκπαίδευση.

Η τουριστική προβολή της Χώρας πάσχει από εμπειρισμό, έλλειψη στόχευσης και μικροπολιτική.

Η μη αξιοποίηση των πολιτιστικών πόρων στο πλαίσιο του Ελληνικού Τουρισμού.

Έλλειψη της ακτοπλοϊκής σύνδεσης των νησιών.

Η αύξηση του κόστους ζωής ( ΕΝΦΙΑ – ΦΠΑ – ΥΠΕΡΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗ) που έχει σαν συνέπεια την αύξηση των τιμών των τουριστικών μας προϊόντων.

Καθίζηση του εσωτερικού τουρισμού.

Παραοικονομία και έλλειψη μηχανισμών ελέγχου.

Θα πρέπει παράλληλα να αναγνωρίσουμε ότι ο τομέας του τουρισμού καλείται συνεχώς να προσαρμοστεί σε νέες προκλήσεις, που προκύπτουν είτε από εσωτερικούς παράγοντες ,όπως αναφέρονται παραπάνω, είτε από εξωτερικούς  όπως η πανδημία, οι κοινωνικοπολιτικές αναταραχές σε γειτονικές ανταγωνίστριες χώρες, το μειωμένο εισόδημα των επισκεπτών κλπ.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις η πραγματικότητα είναι ότι  η Κυβέρνηση από την ανάληψη των καθηκόντων της και μέχρι σήμερα έχει καθυστερήσει σημαντικά να καταρτίσει ένα αναπτυξιακό σχέδιο δράσης για τον Τουρισμό και  ένα Εθνικό Σχέδιο δράσης για την τρέχουσα τουριστική περίοδο, προκειμένου  να υπάρξει ασφαλής επανεκκίνηση  του τουρισμού , παρ’ ότι ανακοινώνει την έναρξη της τουριστικής περιόδου την 14η Μαΐου. Είναι χαρακτηριστική η έλλειψη ενός Εθνικού Σχεδίου υγειονομικών πρωτοκόλλων , εκτός των Ευρωπαϊκών, προκειμένου ο Τουρισμός 2021 να επαναλειτουργήσει με ασφάλεια.

Στα πλαίσια, λοιπόν, των όσων αναφέρονται παραπάνω, παρατίθενται  επιλεκτικά και συνοπτικά 14 σημεία  για την Τουριστική Ανάπτυξη και την ασφαλή επανεκκίνηση του τουρισμού για το 2021:

1)Στρατηγική Ανταγωνιστικής Ταυτότητας: Στόχος μας θα πρέπει να είναι η  Ελλάδα να αναδειχθεί ως ο καλύτερος και ασφαλέστερος τουριστικός  προορισμός για διακοπές, τόσο στη νησιωτική, όσο και στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Στόχος, που φαίνεται να είναι χαμένος από την Κυβέρνηση δεδομένης της ολιγωρίας της και της αποσπασματικής αντιμετώπισης  τόσο σε θέματα όπως η  στήριξη και η επιβίωση των επιχειρήσεων και των εργαζόμενων  στον τουρισμό όσο και σε θέματα  ασφάλειας, υγιεινής , πρόληψης και καθαριότητας (υγειονομικά πρωτόκολλα) , που στην περίοδο της πανδημίας  λαμβάνουν πρωτεύοντα ρόλο για την μετακίνηση των πολιτών μεταξύ των χωρών.

2) Αποκεντρωμένος Τουριστικός Σχεδιασμός- Αλλαγή της Τουριστικής Διακυβέρνησης: Είναι  απαραίτητη η  αλλαγή στην τουριστική διακυβέρνηση της Χώρας με απλοποίηση της Τουριστικής Νομοθεσίας, με ξεκαθάρισμα των ρόλων του Υπουργείου Τουρισμού και ενός αναβαθμισμένου ΕΟΤ, αλλά και στο ρόλο των Περιφερειακών και Τοπικών φορέων . Αποτελεσματικό διοικητικό σχήμα, που  να ευνοεί τον Τομέα και που να περιλαμβάνει και τον ΕΟΤ, όχι της παρακμής αλλά της  τεχνογνωσίας, που ο ίδιος μπορεί να διαθέσει και σαν εκτελεστικός φορέας,  με σαφή και διαρκή καθορισμό του ρόλου του καθενός.

3)All inclusive, Πρωτογενής Τομέας και Τοπικές οικονομίες: Στα πλαίσια του πολιτικού λαϊκισμού, το All inclusive μοντέλο έχει στοχοποιηθεί ως ένα επιχειρηματικό μοντέλο που βλάπτει τις τοπικές οικονομίες και που διαλύει οτιδήποτε  βρίσκεται γύρω από ένα all inclusive ξενοδοχείο. Είναι όμως, τουλάχιστον παράλογο, αντιπαραγωγικό και καταστροφικό να μιλάμε για κατάργηση του . Η αγορά του All inclusive μοντέλου, παγκοσμίως είναι τεράστια και είναι σαφές ότι η Ελλάδα αυτοκτονεί τουριστικά με το να απέχει από αυτή. Προτείνεται η σύνδεση του Ξενοδοχείου All inclusive με  την τοπική οικονομία , τους τοπικούς παραγωγούς (Πρωτογενή τομέα) και την σύνδεση με τους Πολιτιστικούς μας πόρους .

Η  τόνωση της ρευστότητας όλων των ξενοδοχειακών μονάδων και όχι μέρους αυτών εν όψει της επανεκκίνησης , ώστε τα ξενοδοχεία  να επιβιώσουν είναι ένα ακόμα ζητούμενο για την Κυβέρνηση!

4) 12 μήνες τουρισμός-Εκπόνηση Κανονιστικού Πλαισίου για την ανάπτυξη και προώθηση νέων μορφών τουρισμού : Ο στόχος του 12μηνου τουρισμού μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από συντονισμό των εμπλεκόμενων φορέων -οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, ΕΟΤ, ΣΕΤΕ- και την επιμέρους, σε πρώτη φάση καταγραφή και προβολή των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της κάθε τουριστικής περιοχής. Ταυτόχρονα, για να επιτευχθεί ο στόχος του 12μηνου τουρισμού, είναι απαραίτητο να στηρίξουμε και να προωθήσουμε τα νέα είδη τουρισμού πχ αλιευτικός, φυσιολατρικός, ιατρικός/ιαματικός , θαλάσσιος , γαστρονομικός κλπ παράλληλα με τον μαζικό τουρισμό.

Η αναζήτηση νέων δεξαμενών τουριστών( target groups),  που εντάσσεται στις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, είναι επιβεβλημένη  και αναφέρουμε ενδεικτικά τις νεότερες γενιές (millenials) με ειδικά επί μέρους ενδιαφέροντα.

Με δεδομένο ότι οι ειδικές ή θεματικές μορφές τουρισμού δεν είναι στατικές, αλλά μεταβάλλονται σε αριθμό και περιεχόμενο, ανάλογα με τις συνεχώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της ζήτησης, αλλά συγχρόνως προσφέρουν εξειδικευμένη μεταχείριση και συνεπώς υγειονομικά  ασφαλέστερη,  είναι αναγκαίο η Πολιτεία σε συνεργασία με τους ιδιωτικούς οργανισμούς  εναλλακτικού τουρισμού να παρέχει κίνητρα  όπως άρση της γραφειοκρατίας, οικονομικά κίνητρα προκειμένου να επαναλειτουργήσουν  οι επιχειρήσεις που ασχολούνται με θεματικές μορφές τουρισμού, μέτρα υποστήριξης και επιχορηγήσεις από διάφορα επενδυτικά προγράμματα .

6)Εσωτερικός τουρισμός: Με κίνητρο τις ανταγωνιστικές τιμές των τουριστικών προϊόντων μπορεί να επιτευχθεί η ενδογενής ανάπτυξη του τουρισμού.  Η ανάπτυξη του εσωτερικού   τουρισμού θα έπρεπε να είναι ανάμεσα στις   βασικές και όχι μόνον επικοινωνιακές προτεραιότητες της τουριστικής κυβερνητικής  πολιτικής. Παρ’ όλα αυτά  δεν έχει τύχει της υποστήριξης που θα έπρεπε.

Η πολιτική που ασκείται περιορίζεται στην ανάπτυξη του   κοινωνικού τουρισμού, μέσω των δελτίων που παραχωρούνται στους δικαιούχους !

 7)Επενδυτικός τουρισμός ( silver tourism): Η σωστή επιλογή της δημιουργίας των Δασικών  Χαρτών αλλά συγχρόνως το παράδειγμα  των εσφαλμένων, σε πολλές περιπτώσεις Δασικών Χαρτών,  που έχουν αναρτηθεί, οδηγεί  στον άδικο χαρακτηρισμό εκτάσεων γης , αγροτικών εκτάσεων,  αλλά και εκτάσεων που έχουν αποχαρακτηριστεί και οικοδομηθεί μ’ όλες τις νόμιμες διαδικασίες με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται  η οποιαδήποτε διαδικασία  μεταβίβασης και εκμετάλλευσης ακινήτων. .

Έτσι αποτρέπεται ο εν δυνάμει «ξένος» αγοραστής ακινήτων στην   Ελλάδα  με αποτέλεσμα την απώλεια μεγάλων εσόδων για τον επενδυτικό τουρισμό.

Οι  Τουριστικές Επενδύσεις γενικότερα παραμένουν ο μεγάλος γρίφος  και  πονοκέφαλος για την Κυβέρνηση!

8) Υποδομές-Περιβάλλον-Αειφορία: Είναι απαραίτητη η απαγόρευση της τουριστικής δόμησης σε «κορεσμένες» τουριστικές περιοχές, αλλά και η αυστηροποίηση των όρων δόμησης τουριστικών εγκαταστάσεων.  Είναι επίσης σαφές ότι χωρίς τις κατάλληλες υποδομές δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για ακόμη περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη και τουριστικές επενδύσεις.

Ο Χωροταξικός Σχεδιασμός δεν αποτελεί έργο του κάθε υπουργείου, που τον πραγματοποιεί με απλή συνυπογραφή του αρμόδιου Υπουργού,  αλλά κυρίως έργο των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης .

Η Τουριστική ανάπτυξη με σεβασμό στο περιβάλλον , όπως πχ η απαγόρευση της  οικοδόμησης σε ευαίσθητα οικοσυστήματα, δάση, ακτές  ενίοτε και σε  προστατευόμενες περιοχές, βρίσκεται ακόμα  στο τραπέζι  των αναζητήσεων της Κυβέρνησης !

9) Εργαζόμενοι στον Τουρισμό- Εκπαίδευση και Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού: Δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίζεται σήμερα ο εργαζόμενος στον τουρισμό, ως εργαζόμενος μιας βιομηχανίας που βρίσκεται σε κρίση εργασιακών σχέσεων, όπως συμβαίνει με  την  καταστρατήγηση της 8ωρης εργασίας και άλλων εργασιακών δικαιωμάτων .

Σε συνθήκες κρίσης ο σεβασμός στα εργασιακά δικαιώματα , οι συλλογικές συμβάσεις , η επιδότηση μέρους του μισθού των εργαζομένων από την Πολιτεία, τα επιδόματα ανεργίας και η κάλυψη για τους χειμερινούς μήνες σε όσους εργαστούν  το καλοκαίρι είναι οι προτάσεις του Κινήματος Αλλαγής προκειμένου οι εργαζόμενοι στον τουρισμό να επιβιώσουν.

Επίσης η κυβέρνηση της ΝΔ θα μπορούσε να είχε εκμεταλλευτεί το  μακρύ διάστημα ανεργίας των εργαζομένων στον τουρισμό ως χρόνο εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης των επαγγελματιών του τουρισμού σε θέματα αντιμετώπισης κρίσεων όπως ο covid 19, αλλά και εν γένει θέματα που αφορούν στην ποιοτική αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών.

Η έλλειψη αναβαθμισμένων Σχολών Τουριστικής εκπαίδευσης παραμένει διαχρονικό αίτημα της Τουριστικής πολιτικής,

10)Κίνητρα για τις επιχειρήσεις του Τουρισμού: Καταλύματα- Εστίαση- Τουριστικά καταστήματα :Το Κίνημα Αλλαγής έχει προτείνει οικονομικά μέτρα στήριξης για τις επιχειρήσεις όπως πχ παροχή ρευστότητας,  ελάφρυνση οφειλών, μείωση ενοικίων, επιδότηση εργοδοτικών-ασφαλιστικών εισφορών (σημαντικό για την επαναπρόσληψη εργαζομένων ),επιμήκυνση των δανείων κλπ.

Η  αναποτελεσματική τακτική των οριζοντίων μέτρων της Κυβέρνησης αφήνει απ΄έξω χιλιάδες  επιχειρήσεις και εργαζόμενους, τα δε μέτρα που έχουν ληφθεί αφορούν στο έτος 2020, ενώ δεν υπάρχει σοβαρή πρόβλεψη για την λήψη εμπροσθοβαρών μέτρων για το 2021 ,προκειμένου να επαναλειτουργήσουν οι  επιχειρήσεις  και κυρίως οι μικρομεσαίες συμπεριλαμβανομένης και μέρους της εστίασης που εξαρτάται από τον τουρισμό.

11) ΦΠΑ – Κατάργηση του Τέλους Διανυκτέρευσης: Οφείλει η Κυβέρνηση να προχωρήσει στην επανεξέταση και στον εξορθολογισμό του τρόπου υπολογισμού του ΦΠΑ στο τουριστικό πακέτο για όλη τη χώρα .Το Κίνημα Αλλαγής έχει προτείνει την μείωση του ΦΠΑ στο 6% για την εστίαση & διαμονή και στο 13% για άλλες υπηρεσίες καθώς και την κατάργηση του τέλους διανυκτέρευσης.

Η υπερφορολόγηση  έχει σαν συνέπεια την αύξηση των τιμών των τουριστικών μας προϊόντων και καθιστά τον Ελληνικό Τουρισμό μη ανταγωνιστικό.

12) Εθνικό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Υγειονομικών Μέτρων:  Ενίσχυση των Δομών Υγείας σε όλους τους τουριστικούς προορισμούς  και στην Περιφέρεια μέσω της άμεσης στελέχωσης των δομών αυτών με εξειδικευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, ώστε οι εν δυνάμει επισκέπτες της χώρας να αισθάνονται ασφαλείς.

Προστασία και άμεση εξόφληση των ιδιοκτητών των ξενοδοχείων καραντίνας και δημιουργία νέων δομών φιλοξενίας νοσούντων  και των οικογενειών τους με όλα τα προβλεπόμενα μέτρα υγειονομικής ασφάλειας.

Ο  άμεσος  εμβολιασμός των  εργαζόμενων στον τουρισμό καθώς και η συνεχής παρακολούθηση και διενέργεια συχνών rapid test στους εργαζόμενους στους χώρους εργασίας.

Η διενέργεια συχνών rapid test στους επισκέπτες κατά τη διάρκεια της διαμονής τους εκτός των πρωτοκόλλων εισόδου στην χώρα συμπεριλαμβανομένων και των Ευρωπαϊκών όπως Τεστ PCR 72 ωρών, Πιστοποιητικό Εμβολιασμού ( όχι σαν όρο διάκρισης μεταξύ των ταξιδιωτών σε εμβολιασμένους και μη, αλλά σαν  επιπλέον όρο υγειονομικής ασφάλειας που θα διευκολύνει  τη μη διασπορά και την ιχνηλάτηση), rapid test  στις πύλες εισόδου της χώρας είναι μερικά από τα μέτρα που πρέπει να προβλεφθούν.

Η κυβέρνηση εν γένει καθυστερεί παρ’ ότι οφείλει τη μείωση της διασποράς της πανδημίας  και την ανθεκτικότητα στην τουριστική αλυσίδα.

13) Διαχείριση κρίσεων: Χρήση όλων των εργαλείων στρατηγικής κρίσης που διαθέτει η Πολιτεία όπως π.χ marketing ,προβολή, διαφήμιση,  χρήση καινοτόμου  τεχνολογίας, σχέδια δράσης και από τους ΟΤΑ κλπ, εγκρίνοντας και την σχετική χρηματοδότηση  .Απαιτείται ο σχηματισμός ομάδας, η οποία θα αποτελείται από ειδικούς στην τουριστική ανάπτυξη, την επικοινωνία – social media-, το τουριστικό marketing, την οικονομική ανάλυση, κ.ά. Απαιτείται επίσης η  αυστηρή προσαρμογή της διαφημιστικής παρουσίας της Χώρας στο εξωτερικό, ειδικά την περίοδο της κρίσης, στα πορίσματα ερευνών αγοράς και  σχεδίων μάρκετινγκ .

Οι αναιμικές προσπάθειες προβολής της χώρας δεν ευνοούν την ανάκαμψη του τουριστικού μας προϊόντος!

.

14) Μηχανισμοί Ελέγχου: Είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν από τα συναρμόδια Υπουργεία οι ανύπαρκτοι μέχρι τώρα μηχανισμοί και φορείς ελέγχου του τουριστικού μας προϊόντος όσον αφορά στην ποιότητα του , στην ασφάλεια , αλλά και στην αξιοπιστία του.

Η επιδημιολογική κατάσταση της χώρας μέσα και από αντιφατικές αποφάσεις της Κυβέρνησης όπως πχ η μετάβαση από την ακραία αυστηρότητα στην ακραία χαλαρότητα, η έλλειψη σοβαρού σχεδίου  αντιμετώπισης των νέων δεδομένων για  τον Τουρισμό όπως οι σχέσεις της Ελλάδας με τους ξένους tour operators , η έλλειψη κρατήσεων, πτήσεων, κρουαζιέρας κλπ,  παραπέμπει στο « άνοιγμα» του τουρισμού από τον Μάιο στον Ιούλιο και αφορά, καλώς εχόντων των πραγμάτων, στο β΄ εξάμηνο του 2021.

Ο στόχος  για την ανάκαμψη και  ρευστότητα της  Ελληνικής οικονομίας από τον Τουρισμό απομακρύνεται και η πραγματικότητα για το 2021  ίσως και για τα επόμενα χρόνια διακρίνεται ζοφερή,  με μόνη την ελπίδα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας εάν  πραγματοποιηθεί  η σωστή αξιοποίηση  του.

Εν τέλει η Κυβέρνηση πρέπει να αντιληφθεί ότι η Τουριστική Πολιτική δεν ασκείται  με επικοινωνιακές εφευρέσεις, ούτε μόνον με δημόσιες σχέσεις  και πειράματα του Υπουργού Τουρισμού, αλλά με τολμηρές πολιτικές αποφάσεις που θα αφορούν στην πρόβλεψη και όχι στην εκ των υστέρων  αντιμετώπιση των κρίσεων καθώς  και στην καινοτόμο  αλλαγή του Τουριστικού μας μοντέλου εκτός και εντός πανδημίας .

*Μέλος ΚΠΕ Κινήματος Αλλαγής – Αν. Γραμματέας Τουριστικού Τομέα Κινήματος Αλλαγής.

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook