Ο τίτλος αποτελεί ουσιαστικά μια φράση που επαναλαμβάνουν συχνά οι κρατούμενοι μαθητές του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών της Κέρκυρας. «Το σχολείο μας, λένε, είναι μια σχεδία που δεν θέλουμε να τρυπήσει». Μια φράση που υποδηλώνει την αγωνία τους για το μέλλον μιας δομής που, σύμφωνα με όλες τις σχετικές έρευνες, συμβάλει στην ύφεση της υποτροπής. Κι όμως το σχολείο των φυλακών της Κέρκυρας ακροβατεί, δυσκολεύεται να τα  βγάλει πέρα, αγωνίζεται καθημερινά και δεν ξέρει με σιγουριά αν μπορέσει τελικά να επιβιώσει. Στο ερώτημα τι χρειάζεται το σχολείο από την κοινωνία, ο διευθυντής του Κ. Κωλέσης είναι αποστομωτικός. «Τίποτε δεν χρειάζεται το σχολείο από την κοινωνία. Η κοινωνία χρειάζεται το σχολείο». Και μπροστά σε αυτή την απάντηση, εγώ  δεν ξέρω από πού να αρχίσω.

Η αρχή έγινε πριν από 6 χρόνια με πρωτοβουλία του τότε Περιφερικού Συμβούλου και εκπαιδευτικού Σάκη Τσούκα, που το οραματίστηκε, το είδε να αναπτύσσεται αλλά δυστυχώς δεν πρόλαβε να το χορτάσει.

Από τότε έως σήμερα το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών πραγματοποίησε 59 μεγάλες πολιτιστικές εκδηλώσεις με την επιμέλεια και τη συμμετοχή των ανθρώπων που βιώνουν τον εγκλεισμό. Με δυο λόγια ένα σχολείο μιας φυλακής υψηλής παραβατικότητας,  μετατράπηκε σ΄ έναν ευχάριστο χώρο δουλειάς και δημιουργίας αφήνοντας ένα πολύ σημαντικό πολιτιστικό αποτύπωμα στην κοινωνία της Κέρκυρας. «Πρόκειται, όπως λέει ο κοινωνιολόγος και διευθυντής του σχολείου, για μεγάλου βεληνεκούς εκδηλώσεις και όχι για απλές μαθητικές γιορτές που έχουν σκοπό να διασκεδάσουν τους κρατούμενους». Μετακλήσεις θεατρικών παραστάσεων, ημερίδες, μουσικοπαιδαγωγικά  προγράμματα,  βιβλιοπαρουσιάσεις, συναυλίες, δρώμενα όλα με τη συμμετοχή των κρατούμενων. «Τα παραπάνω μόνο κέρδος μπορεί να φέρουν στην κοινωνία και αυτό πρέπει να το αντιληφθούν όλοι».

 Τροχιοδεικτικές βολές στο σκοτάδι του σωφρονιστικού συστήματος

«Το πολιτιστικό αποτύπωμα του σχολείου στην καρδιά του πιο κλειστού συστήματος κοινωνικής συμβίωσης, όπως η φυλακή τύπου Β΄ της Κέρκυρας, είναι σημαντικό και θα μπορούσαμε να το δούμε ως ένα παράδειγμα σύγχρονου ελληνικού κοινοτισμού. Ενεργού, δραστήριου, χωρίς να υπάρχουν προαπαιτούμενα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά ή άλλα και αυτό από μόνο του αξίζει να προβληθεί».

Οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν με όλα τα μέσα να πείσουν ότι οι δράσεις αυτές αποτελούν «τροχιοδεικτικές βολές στο σκοτάδι της απουσίας σωφρονισμού στη χώρα μας». Και τέτοιες δράσεις μόνο από τα σχολεία φυλακών μπορούν να γίνονται, καθώς αποτελούν ίσως τη μόνη θεσμικά κατοχυρωμένη κοιτίδα σωφρονισμού με διάρκεια χρονικού βάθους.

Σχολείο με 9 ευρώ την ημέρα

Μόνο που αυτή η δομή χρειάζεται πόρους για να συνεχίσει να λειτουργεί. Με τα λειτουργικά του έξοδα να μην ξεπερνούν τις 3700 ευρώ ετησίως, η χρηματοδότηση από το  Υπουργείο Παιδείας, μέσω ΕΣΠΑ, έρχεται με το σταγονόμετρο και πολλές φορές δεν φτάνει καν τα 1000 ευρώ.

Ενδεικτικά, οι ετήσιες προβλεπόμενες δαπάνες αγγίζουν τα 100 ευρώ για φαρμακευτικά υλικά, 100 ευρω για καθαριστικά, κάτι λιγότερο από 400 ευρώ για διαθεματικά εργαστήρια, και κάποτε 100 ευρώ για μικροέξοδα. Για τη φετινή χρονιά, για παράδειγμα, οι περισσότερες από τις δαπάνες αυτές δεν έχουν ακόμη εγκριθεί.

 «Η κύρια ανάγκη, τονίζει ο ίδιος, είναι να υιοθετηθεί το σχολείο από δημόσιο φορέα του νησιού, να καλυφθούν τα λειτουργικά του έξοδα, όχι τα έκτακτα ή τα έξοδα των εκδηλώσεων, απλά και μόνο τα λειτουργικά. Αυτά  υπολογίζονται στα 3.700 το χρόνο, δηλαδή 9 ευρώ την ημέρα και χρέος μας είναι να πείσουμε τον πολίτη της Κέρκυρας για την αναγκαιότητα του σχολείου».

Γίνεται ακόμα μια φορά έκκληση να στηριχτεί και θεσμικά το σχολείο καθώς σε κεντρικό επίπεδο δεν φαίνεται να υπάρχει η βούληση να  λυθεί το μεγάλο πρόβλημα για τα ΣΔΕ φυλακών, που απειλούνται, λόγω της υποχρηματοδότησης, με κλείσιμο.

Deus ex machina 

Ο από μηχανής θεός για το σχολείο της Κέρκυρας είναι ο Σύλλογος ¨Φίλοι Σχολείου Φυλακών Κέρκυρας¨, ο μοναδικός σε όλη την Ευρώπη, δραστήριος, στοχευόμενος, σοβαρός, που συχνά φέρεται να υποκαθιστά το κράτος και να δίνει ανάσες ζωής για τη συνέχιση της λειτουργίας του σχολείου.

Τα σχολεία των φυλακών άλλωστε αποτελούν τον ασφαλέστερο και οικονομικότερο τρόπο για να περιοριστεί η παραβατικότητα. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Το 80% των κρατούμενων  που αποφυλακίζονται επιστρέφουν και πάλι στην παραβατικότητα, ενώ από όσους έχουν φοιτήσει στα σχολεία των φυλακών επιστρέφει στην παραβατικότητα μόνο το 10%.

Η εκπαίδευση που αλλάζει το μικροκλίμα της φυλακής

Στις αίθουσες διδασκαλίας οι κρατούμενοι εκτονώνουν δημιουργικά το χρόνο τους, αποκτούν διαφορετική ματιά, διαφορετικό τρόπο σκέψης. Παίζουν σκάκι με τη συνδρομή του ΣΠΖ, βάζουν στην καθημερινότητα τους τη μουσική, το θέατρο, την προσφορά. Αλλάζει η νοοτροπία τους, η κουλτούρα τους. Και αυτό δεν περιορίζεται μόνο στους ίδιους. Τα ευεργετήματα του σχολείου διαχέονται ακόμη και σε πτέρυγες των φυλακών που δεν φιλοξενούν μαθητές του σχολείου. Εκεί που κρατούμενοι ζητούν να μάθουν νέα του σχολείου από τους μαθητές-συγκρατούμενους τους, εκεί που συζητούν μεταξύ τους και εκεί που το μικροκλίμα της φυλακής αλλάζει. Κι αυτό με μόνο 40 μαθητές από τους 340 τροφίμους. Οι χώροι βλέπετε περιορισμένοι, δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν περισσότερους. Πενήντα έξη αιτήσεις φέτος για δεκαεπτά θέσεις, ή αλλιώς πενήντα έξη εκκλήσεις για μια δεύτερη ή πολλές φορές για μια πρώτη, ευκαιρία στη ζωή.  Η διεύθυνση του σχολείου έχει αποφασίσει να μην διαβάσει τους φακέλους των μαθητών, να μην ενημερώνεται για το αδίκημα ή η ποινή. Το ζητούμενο είναι, όπως τονίζουν οι εκπαιδευτικοί «να τους μάθουμε γράμματα και να τους δώσουμε  όσα περισσότερα εφόδια χρειάζονται για την επανένταξη τους. Το ζήτημα της όποιας ηθικής κρίσης είναι έξω από τις δικές μας αρμοδιότητες».

Για τους μαθητές του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών  η συμμετοχή στις εκδηλώσεις είναι, όπως λένε, η σημαντικότερη στιγμή της ζωής τους. Δεν είναι εύκολο για κάποιους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν σοβαρά μαθησιακά προβλήματα να συμμετέχουν ενεργά στο βασικό κορμό απαιτητικών πολιτιστικών εκδηλώσεων. Όλο αυτό αποδεικνύει την σοβαρή δουλειά που γίνεται μέσα στο σχολείο, την προσπάθεια, το χτίσιμο με υπομονή και επιμονή μιας σχέσης εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού που πολλές φορές ξεπερνάει το αναμενόμενο και γεμίζει με δύναμη και πείσμα εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους.

Ο Κώστας, κρατούμενος των φυλακών και πρωτοετής στο σχολείο των φυλακών, θα μας πει με αυθόρμητη ειλικρίνεια  ότι «το σχολείο δεύτερης ευκαιρίας αποτελεί μια πηγή δύναμης και ονείρων. Είναι για εμάς φως, μας δίνει τη δυνατότητα να επαναπροσδιορίσουμε τον εαυτό μας, να κάνουμε σχέδια για το μέλλον, μας δίνει την ευκαιρία που δεν είχαμε. Δεν γεννηθήκαμε στη φυλακή, κάποια στιγμή θα βγούμε πάλι στην κοινωνία και θέλουμε να έχουμε μια ευκαιρία. Και το σχολείο είναι η δύναμη μας, αυτό που μας δίνει την δυνατότητα να κάνουμε όνειρα, να ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο».

Ο Γιάννης κρατείται και αυτός στις φυλακές και πρόσφατα συμμετείχε σε δρώμενο performance ερμηνεύοντας απόσπασμα από την ταινία Νοσταλγία του Αντρέι Ταρκόφσκι στην πλακάδα του Αγίου Σπυρίδωνος. Μας λέει ότι δεν είχε καταλάβει πόσο βαθιά θα μπορούσαν να τον επηρεάσουν οι τέχνες, πόσο θα τον βοηθούσαν να καταλάβει τον εαυτό του. «Εγώ προσωπικά, θα πει, δεν περίμενα ότι μπορούσα να κάνω αυτά που έκανα, να συμμετέχω σε μια τόσο σημαντική πολιτιστική εκδήλωση. Κι όμως καταφέραμε με τη βοήθεια των καθηγητών μας, να μετατρέψουμε τη σκέψη μας σε θετική ενέργεια και αυτό με ικανοποίησε πολύ, μου έδωσε μεγάλη ευχαρίστηση». Ο Γιάννης δεν παραλείπει να αναφερθεί  στην τραγωδία στα Τέμπη. Θέλει να πει πόσο τους έχει επηρεάσει το γεγονός και του έρχεται στο μυαλό μια ατάκα από το πρόσφατο δρώμενο, για μια κοινωνία στην οποία κάτι δεν πάει καλά. Και οι δύο μιλούν για το σχολείο σαν μια αχτίδα φωτός που δεν θέλουν να σβήσει και δηλώνουν ότι επιθυμούν να το προστατεύσουν με κάθε τρόπο. Φαίνεται καθαρά πόσο εμπιστεύονται τους καθηγητές τους, που φροντίζουν όχι μόνο για την εκπαίδευση τους αλλά και τους στηρίζουν και ψυχολογικά, τους βοηθούν ακόμα και σε πρακτικά ζητήματα. Και ο Γιάννης θυμάται ακόμα μια φράση από το λόγο του Domenico:  «Δεν υπάρχουν μεγάλοι δάσκαλοι γι αυτό δεν υπάρχει ελπίδα», διευκρινίζοντας  ότι στο σχολείο των φυλακών της Κέρκυρας συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. «Υπάρχει ελπίδα γιατί υπάρχουν μεγάλοι δάσκαλοι»!

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook