Αποχαιρετισμός στον Ερωτόκριτο Μωραϊτη (γράφουν Μ. Μελέντη, Β. Πανδής, Μ. Μαυρομιχάλη)

Τρία κείμενα των Μ. Μελέντη, Β. Πανδή, Μ. Μαυρομιχάλη δημοσιεύει σήμερα το kerkyrasimera.gr στη μνήμη του κερκυραίου εκπαιδευτικού, ποιητή και λογοτέχνη Ερωτόκριτου Μωραϊτη που έφυγε πριν λίγες μέρες από κοντά μας στα 70 του χρόνια.

Το τελευταίο αντίο..

Σήμερα, 8 Σεπτεμβρίου 2021, αποχαιρετούμε εξ αποστάσεως, συμμετέχοντας νοερά και σιωπηλά στην συνοδεία του προς την καύση, τον αγαπητό μας Ερωτόκριτο Μωραΐτη, τον εξαιρετικό, αγαπημένο μας φίλο. Σε αυτή την πολύ δύσκολη στιγμή του αποχωρισμού εξ αποστάσεως, η μνήμη σκληρή, αβυσσαλέα, επιστρατεύει ολοζώντανη και επίπονη κάθε ενθύμηση των ανθρωπίνων χαρακτηριστικών, των φυσικών και πνευματικών χαρισμάτων, ενός αδιαμφησβήτητα προικισμένου προσώπου. Ενός “κόσμου” με ψυχολογικά τοπία απέραντων διαδρομών που σηματοδοτούσαν συνήθως, η κατανόηση και η υπομονή, η ευθικρισία, η αμεροληψία, η ειλικρίνεια και η δικαιοσύνη, η επίμονη αναζήτηση κάθε αρμονίας και κάλλους. Στις διασταυρώσεις αυτών των γήινων ταξιδιών της οξυδερκούς λογικής με τον βαθύ και τυρρανικό συναισθηματισμό, ο πλούτος των εμπειριών κατέγραψε σε όλη την διάρκεια του βίου, εκρηκτικές κορυφώσεις, ακυρώσεις και συγκρούσεις αλλά και συνερεύσεις και συγκλίσεις…
Σε κάθε πράξη, σε κάθε έκφραση λόγου, σε οποιαδήποτε στιγμή, ο ουρανός της ζωής το ίδιο ουσιαστικά και άμεσα γέμιζε σύννεφα αλλά και ξαφνικές λαμπερές ηλιοφάνειες… Τίποτα δεν καταγράφηκε σε αυτόν τον πνευματικό αγώνα ως σταθερά περισσότερο από τον πόλεμο στην οποιαδήποτε απολιτότητα, μονοκρατορία και επιβολή. Σε κάθε περίπτωση οι πολλών ειδών στενωποί οδήγησαν στο τέλος στο φωτεινό ξέφωτο της Αρκαδίας…
Και για να συμβεί αυτό δεν θα μπορούσε παρά να επικρατεί το φως, ως προδιάθεση, από την ημέρα της γέννησης, ως πεποίθηση, ως πράξη, ως γνώση, ως ουτοπία σε όλη την πορεία… Δροσερός, αναζωγονητικός, πρωινός αέρας, μιας φθινοπωρινής ζεστής ημέρας που θα ακολουθήσει, η προσωπική αύρα που σήμερα κρατάμε από το γήινη ύπαρξη του ακριβού μας φίλου, του μεγάλου μας ποιητή και διανοητή, πέραν κατά πολύ των ορίων της πατρίδας του, του ξεχωριστού πατέρα και συζύγου, γέφυρα των ευχών μας για τον τόπο τον χλοερό που οδεύει σήμερα και τόσο καλά ονειρεύτηκε αλλά και αναγνώρισε όταν ζούσε…
Αναπαυμένος, αιώνια του η μνήμη, να μας συντροφεύει πάντα!

*Μαρία Μελέντη, ιστορικός τέχνης

————————————————————————————————————————————————-

Ερωτόκριτος Μωραΐτης (1951-2021): «Απαράλλαχτα ψηλά»

Ο Κερκυραίος ποιητής, μεταφραστής, δοκιμιογράφος και ακαδημαϊκός δάσκαλος Ερωτόκριτος Μωραΐτης (1951-2021) υπήρξε ένας ανήσυχος αλλά και ανιδιοτελής διανοούμενος, ένας σεμνός και ακάματος εργάτης της γλώσσας, με την απώλειά του να δημιουργεί ένα τωόντι δυσαναπλήρωτο κενό στα ελληνικά γράμματα.
Το δημοσιευμένο έργο του περιλαμβάνει τις ποιητικές συλλογές «Εθνικό Κτηματολόγιο» (εκδόσεις Απόστροφος, Κέρκυρα, 1997) και «Η πόλη των νεκρών» (Κέρκυρα, 2004), τη μελέτη «Σολωμός. Ταυτότητα και Ποιητική» (Απόστροφος, Κέρκυρα, 1999), καθώς και τις μεταφράσεις (Ανωνύμου) «O Σερ Γκάουεν και ο πράσινος ιππότης. Μια μεσαιωνική μυθιστορία» (Απόστροφος, Κέρκυρα, 2000) και «Η κυβέρνηση της γλώσσας» του Σήμους Χήνυ (εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2008). Πλάι στις εκδόσεις αυτές, προσέφερε καίριες και πολύτιμες μεταφράσεις σπουδαίων ποιητών από τον Δάντη ώς τον Υβ Μπονφουά, αλλά και πρωτότυπες κριτικές παρατηρήσεις μεταξύ άλλων για το αρχαίο ελληνικό δράμα, τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ και τον Τζέιμς Τζόις.
Ο Ερωτόκριτος Μωραΐτης παρέμεινε πάντοτε μακριά από τους ανέξοδους επαίνους και τα φώτα της εύκολης δημοσιότητας, ενώ κράτησε κριτική στάση απέναντι στα ελληνικά εκδοτικά πράγματα. Έτσι, αξίζει να σημειωθεί πως προ ολίγων μηνών είχε αποκηρύξει το σύνολο του δημοσιευμένου έργου του – με την εξαίρεση των δύο ποιητικών του συλλογών και του «Σολωμού». Σημειώνω επίσης ότι το μεγαλύτερο μέρος τόσο του πρωτότυπου (ποιητικού και δοκιμιακού) όσο και του μεταφραστικού του έργου παραμένει αδημοσίευτο.
«Δουλειά μου οι λέξεις, όχι δικές μου / – το φως κρυμμένο στο χώμα / μεγάθυμο, αργαλεό, μαρμαίρον- / […] / αμίλητη ίσως μουσική / διάχυτη των πραγμάτων», έγραφε στο «Εθνικό Κτηματολόγιο» (Προοίμιο, σελ. 31), περιγράφοντας τη σχέση του με τη μαγεία της τέχνης του λόγου. Και πιο πρόσφατα (2018) σε κείμενό του που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Exitirion.wordpress.com, αποκρυστάλλωνε τον τόνο του καιρού μας: «Απαιτείται νέα νοηματοδότηση και βέβαια μια ριζική κριτική απέναντι σε οποιαδήποτε μορφή πολιτικής ορθότητας και υποταγής σε μια ιδεολογία πρωτοπορίας, που είναι πολύ πιο δυναστευτική από οποιαδήποτε θρησκευτική ή ηθική ξύλινη γλώσσα του παρελθόντος. Έστω κι αν αυτό απαιτεί από τους ποιητές να κρεμαστούν πάλι από τους φανοστάτες.».
Στα δικά μου μάτια, τα δυο αυτά σύντομα παραθέματα αρκούν για να γνωρίσουν τη σκέψη του Ερωτόκριτου Μωραΐτη στον οποιονδήποτε ειδοποιημένο αναγνώστη, ακόμα κι αν ο τελευταίος συναντάει για πρώτη φορά το όνομα του πρώτου, καθότι συγκεφαλαιώνουν τους δυο πυλώνες του έργου του Μωραΐτη: την βαθιά αίσθηση της γλώσσας και το ασυμβίβαστο κριτικό βλέμμα.
Κλείνω με λίγους ακόμα στίχους του (Τεχνόσφαιρα 1909-2009, περ. το Καταφύγιο, τεύχ. 3, 2010, σελ. 313-314), θεωρώντας πως κι αυτοί περιγράφουν την πολύπλευρη συμβολή του στα γράμματά μας: «κι η λύρα του θρηνητική / σαν ένας αναστεναγμός σηκώνοντας / τον κάτω κόσμο απαράλλαχτα ψηλά / γλιστρούσε προς τα άστρα / κλείνοντας όλο το χώρο πάλι σε μια σφαίρα.».
Θα τον θυμόμαστε πάντα.

 *Βασίλης Πανδής

—————————————————————————————————————————————————

Ο Τάκης δεν χώραγε σε κανένα καλούπι

Ο Τάκης για μεγάλο διάστημα ήταν απλά “ο Τάκης”,  ο φίλος του πατέρα μου, ο φίλος που τηλεφωνούσε για να δώσει ώρα και τόπο συνάντησης κι όλα τα υπόλοιπα έπαιρναν αναβολή, δεν είχαν καμία αξία, ούτε οι δουλειές του σπιτιού, ούτε τα ψώνια,  ούτε οι λογαριασμοί.

“Φεύγω, πήρε ο Τάκης “, φώναζε ο πατέρας μου την ώρα που έβγαινε από το χωλ κρατώντας τα απαραίτητα σύνεργα της συνάντησης τους• μια τσάντα παραφουσκωμένη με χαρτιά, μολύβια, βιβλία,  πολλά βιβλία, ένα μπουφάν (χειμώνα, καλοκαίρι, γιατί τόσες ώρες που τα έλεγαν πάγωναν οι πλάτες τους) και φυσικά, τσιγάρα, πολλά τσιγάρα. Αν τύχαινε να περάσουμε από το τραπέζι τους, συνήθως στο Ποσειδώνιο, παλιότερα στο Serano και στο Art Cafe της Πινακοθήκης, βρίσκαμε τους δυο τους απορροφημένους σε βαθυστόχαστες συζητήσεις ιστορίας,  φιλοσοφίας, θεολογίας, ποίησης. 

Λίγο αργότερα ο πατέρας μου αποφάσισε να εκδώσει το βιβλίο που έγραφε για την ιστορία της οικογένειας Μαυρομιχάλη κι ο Τάκης ήταν ένας από τους ομιλητές στην παρουσίαση του βιβλίου. Δεν θυμάμαι τίποτε από άλλο από εκείνο το βράδυ, παρά μόνο τα λόγια του Τάκη για τον πατέρα μου. Νομίζω ήταν η πρώτη φορά που άκουγα κάποιον να μιλάει τόσο υποστηρικτά,  επαινετικά, εγκάρδια, για αυτό που από χόμπι έκανε ο πατέρας μου στη ζωή του-τη συγγραφή και το διάβασμα. Ένας σπουδαίος συγγραφέας, ένας διδάκτορας, ένας λογοτέχνης, μιλούσε για τη δουλειά του ερασιτέχνη Γιώργη, όχι υποκριτικά, ούτε με κολακείες και φιοριτούρες, αλλά με αληθινή συμπάθεια,  εκτίμηση κι αγάπη. Τόσο μεγάλος ήταν ο Τάκης. Κι από εκείνο το βράδυ δεν ήταν μόνο “ο Τάκης”,  αλλά ο Ερωτόκριτος Μωραΐτης. Ο  φιλόλογος, ο ποιητής, ο καθηγητής Λογοτεχνίας, ένας αληθινός λόγιος. 

Όσο περνούσαν τα χρόνια κι η φιλία τους ρίζωνε, τόσο περισσότερο αποκαλύπτονταν σε μας ο υπέροχος και συναρπαστικός χαρακτήρας του• ακέραιος, αληθινός, αντισυμβατικός, μεγαλόψυχος και συγχωρητικός, δυνατός, αγωνιστής και ταυτόχρονα τόσο ευαίσθητος. Τόσο γεμάτος αγάπη,  για τον τόπο του, για τους ανθρώπους, με τόση δίψα για τη γνώση και την Αλήθεια. Ο Τάκης δεν χώραγε σε κανένα καλούπι.  Δεν ανήκε πουθενά γιατί στη σκέψη του χωράγανε όλοι και όλα. Κάποτε ο πατέρας Θεμιστοκλής Μουρτζανός τον σύστησε στον Μητροπολίτη Κέρκυρας Νεκτάριο,

“Ο φίλος μας Ερωτόκριτος,  καθηγητής,  επιστήμονας,  λογοτέχνης, αναζητητής. Και χριστιανός”. Κι ο Μητροπολίτης απάντησε “Αυτό το τελευταίο είναι ο πιο σπουδαίος τίτλος”.  

Νομίζω αυτή ήταν πράγματι η σημαντικότερη κατάκτηση της ζωής του, η πίστη του στο Χριστό. Με αυτήν πορεύτηκε τα τελευταία χρόνια, αυτή τον συντρόφευσε στις δύο πιο δύσκολες αναχωρήσεις της ζωής του, από την Κέρκυρα στην Ουαλία κι από τη γη στον Ουρανό. Κι είμαι σίγουρη ότι και στους δύο προορισμούς, χάρη σ’ αυτήν την πίστη,  βρήκε τη χαρά.

*Μαρίνα Μαυρομιχάλη, Αρχειονόμος_Βιβλιοθηκονόμος

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook