Περί των υδάτων της Κέρκυρας

Βουσολίνου Ανυφαντή Ελένη*

Η Κέρκυρα απέκτησε Δημόσιο Υδραγωγείο κατά την περίοδο της αγγλικής ξενικής κυριαρχίας, το 1831. Τα νερά προέρχονταν από πηγές στις οποίες αφθονούσε το νερό. Πριν τη δημιουργία του Δημόσιου Υδραγωγείου η πόλη τροφοδοτούταν από τις δημόσιες και τις ιδιωτικές δεξαμενές. Η κάθε δεξαμενή, γνωστή ως στέρνα (cisterne), πέρα από τη χρηστική σπουδαιότητά της αποτελούσε και κομβικό σημείο της περιοχής, αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής ζωής. Κάθε τέτοιο στοιχείο που με την ιστορική διάσταση μπορεί να αποτυπώνει την ταυτότητα του τόπου είναι σημαντικό να αφήνει στους νεώτερους, ιδίως ως ένας κρίκος της αλυσίδας της Τοπικής Ιστορίας, την αίσθηση της συνέχειας από το χθες στο σήμερα.

Οι στέρνες ήταν διεσπαρμένες κοντά σε πηγές και μέσα σε πλατείες, σε διάφορες γειτονιές, όπως και στα φρούρια. Η πηγή του Καρδακιού αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες πηγές, με μακραίων ιστορία, η ωφέλεια της οποίας ήταν απαραίτητη, ιδιαίτερα σε περιόδους καλοκαιρινής λειψυδρίας. Πέρα από την αξία αυτή παράλληλα και η ενδυνάμωση των αισθήσεων και η ανάπτυξη της φυσιολατρίας είχαν και έχουν ορμητήριο την ενατένιση του κάλλους της ευρύτερης περιοχής της πηγής. Ο Λορέντζος Μαβίλης, μεταξύ των θαυμαστών, αποτυπώνει την ψυχική δυναμική που υπέροχα προσφέρει το Καρδάκι, όπως προκύπτει από τα λόγια του, στο ομώνυμο ποίημά του, «[…]χρυσόνειρο, σε βλέπω, γιατί μ’ έχει μαγέψει το νερό στην κρύα βρύση που μέσαθε από το άγιο χώμα τρέχει[…]».

Δωρεές Κερκυραίων αποδίδονταν για τη δημιουργία στηθαίων που προορίζονταν για τη διακόσμηση της κάθε στέρνας, ως χορηγία κοινής ωφελείας «communi beneficio», τα οποία σμιλεύονταν από Βενετούς τεχνίτες. Στο συντριβάνι της Σπιανάδας, ανάμεσα από την Πάνω και Κάτω Πλατεία, στη λεγόμενη Στέρνα του Βαγιανού, καθότι τα έξοδα της εγκατάστασης τα ανέλαβε η οικογένεια του Ιατρού Γεωργίου Βαγενού, το ανάλογο στηθαίο, στην κάθε πλευρά του οποίου αποδίδεται ανάλογη σημειολογική αποτύπωση. Το έμβλημα της Ενετικής Δημοκρατίας, η απήδαυλος ναυς, ως το αρχαίο έμβλημα της Κέρκυρας, το οικόσημο της οικογένειας του Γεωργίου Θεοτόκη, το οικόσημα της οικογένειας του Λουδοβίκου Θεοτόκη Ανδρουτσέλη, το οικόσημο της οικογένειας του Ματθαίου Κουαρτάνου, όπως και επιγραφές αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της διακόσμησης του στηθαίου.

Για τη συγκεκριμένη στέρνα η ιστορία της έχει τη δική της διαδρομή. Το στηθαίο βρισκόταν, για περίπου 200 χρόνια, στην πλατεία Δημαρχείου, ενώ στα τέλη του 19^ου αι. η στέρνα βρισκόταν στην πλατεία του Θεάτρου, όπως αναφέρεται από το Λαυρέντιο Βροκίνη. Στις αρχές του 20^ου αι. η στέρνα κλείστηκε, ωστόσο γύρω στο 1940 η στέρνα βρισκόταν στον κήπο του κτήματος του Θεοτόκη στο χωριό Δουκάδες, ενώ το στηθαίο, κατά την απόφαση των Ιταλών, εγκαταστάθηκε στην πλατεία της Ιονικής Τράπεζας, εξ ου και η ονομασία της πλατείας σε «πλατεία των στερνών».

Στη συνέχεια η στέρνα βρέθηκε στον κήπο των Ανακτόρων, ώσπου, στα χρόνια της Δημαρχίας της Μαρίας Δεσύλλα, τοποθετήθηκε στο γνωστό σημερινό σημείο. Αποτέλεσε, δε, ουσιαστικό στοιχείο καλλωπισμού της Σπιανάδας, γεγονός που προκύπτει και από την απόφαση της Επιτροπής Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων για πίστωση 30.000 δραχμών για την εγκατάσταση αναβρυτηρίου, το Νοέμβριο του 1958, όπως αναφέρεται στα «Κερκυραϊκά Νέα» στις Νοεμβρίου του έτους αυτού. 

Η σύνδεση της αξίας του νερού και με την  ανάδειξη των χώρων του τόπου μας έχει παλιά ιστορία στον τόπο μας. Η μη καταλληλότητα του πόσιμου νερού για τους κατοίκους της πόλης έχει τη δική της μακραίωνη, και απαράδεκτη, πορεία. Η τωρινή θετική έκβαση πρακτικής αντιμετώπισης των προβλημάτων ύδρευση του τόπου με το έργο «Ύδρευση της νήσου Κέρκυρας, εγκαταστάσεις αποσκλήρυνσης και συναφή έργα, ύδρευση της πόλης της Κέρκυρας από την ΕΑΝ Χρυσηίδας», κατόπιν του προγραμματικού σχεδιασμού του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, με ενωσιακούς και εθνικούς πόρους 22 εκατομμυρίων ευρώ, δίνει τη νέα σημαντική τροπή υπέρβασης των γνωστών υδροδοτικών προβλημάτων. Η διατήρηση, δε,  και κατάλληλη συντήρηση όλων των μνημείων, ιδίως των σιντριβανιών, φυσικά ξεχωριστά της κάθε στέρνας, που σχετίζονται με την παρουσία και χρήση των υδάτων στη ζωή των κατοίκων της πόλης μας αποτελεί παρακαταθήκη για τη συνέχεια στην ιστορία του τόπου μας.       

*δημοσιεύθηκε στο φύλλο 3ης-9-2022 της ΚΣ στη στήλη “Απο τα Παλιά στο Σήμερα”

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook