ΕΡΕΙΚΟΥΣΑ: Το Ναυάγιο του 1922 – Μνημόσυνο τιμής και μνήμης

Αγαπητοί κάτοικοι της νήσου ταύτης, πιστεύω πως έχει γίνει ευρέως γνωστό σε εσάς η πρόθεσή μου ως δασκάλα να κάνω καταγραφές, συλλογές και οποιαδήποτε κίνηση αφορά τη συγκρότηση υλικού του παρελθόντος της Ερείκουσας. Ήδη έχει δημιουργηθεί φάκελος με αρχικό υλικό φωτογραφιών που μου παρείχε ο Κασσίμης Χρήστος. Επίσης, ευχαριστώ την Μητρόπολη της Κέρκυρας για τη δημιουργία λίστας με τα ονόματα των εφημέριων ιερέων που έχουν υπηρετήσει τον τόπο αυτό επί τα χρόνια. Οι προσπάθειές μου για δημιουργία λίστας δασκάλων, αστυνομικών, προέρδων, ιατρών δεν έχει ευδοκιμηθεί ακόμη. Είμαι όμως πάντα στη διάθεση τόσο της δικής σας, όσο και των υπηρεσιών αν μου στείλουν κάποια στιγμή. Επίσης, με χαρά και μεγάλη δοξολογία προς τον Κύριο, σας αναφέρω την απόκτηση όλο και περισσότερων  βιβλίων που έχουν γραφτεί για την Ερείκουσα και τα διαπόντια νησιά, όπως του κ. Λουκάτου, του κ. Λεκάκη και του ωραίου εκπονήματος του γυμνασίου Αμφιπαγγιτών.

         Λόγω λοιπόν αυτής της εγκάρδιας πρόθεσής μου, κάτοικος του νησιού με προέτρεψε να δημιουργήσουμε αυτή την εκδήλωση. Είναι ένα μέρoς της προσπάθειάς μου να αφήσω ως παρακαταθήκη στο νησί τις δικές σας πλούσιες παρακαταθήκες για τα παιδιά σας και όχι μόνο. Θέλω με όλη την απλότητα και την αγνότητα να σας δηλώσω πως η εκδήλωση αυτή δεν αποτελεί τον επίλογο της έρευνας και τη καταγραφής για το γεγονός του ναυαγίου, αλλά το έναυσμα.  Είναι μία αφορμή τα όσα θα ακούσετε, πρώτα ο Θεός παρακάτω, για μεγαλύτερη, ακριβέστερη και πιο εμπεριστατωμένη συλλογή πληροφοριών για το ναυάγιο.

         Θα ξεκινήσω λοιπόν αναφέροντας τα λόγια που μου εναπόθεσε ο Χρήστος Κατέχης. Η προσπάθειά του και ο πόθος του μεγάλος εξού και το κείμενο που βγήκε ως απόρροια όλου αυτού. Εδώ σήμερα θα σας αναφέρω ένα απόσπασμα αυτών των λεγομένων και φυσικά υπάρχει και το αυθεντικό μεγαλύτερο κείμενό του.

         “Στην Ερείκουσα αναπτύχθηκε μία ιδαίτερη ναυτική εμπορική δύναμη. Στο απόγειο αυτής της δραστηριότητας το νησί αριθμούσε έως και 90 εμπορικά σκάφη τα οποία εκετελούσαν μεταφορές εμπορευμάτων και αγαθών κυρίως στα κράτη της Αδριατικής θάλασσας με βάση την Ιταλία, τη Σικελία, τη Μάλτα, την Κορσική, τη Σαρδηνία και κάποιες βόρειες ακτές της Αφρικής(Μπαρμπαριά και Τούνεσι). Η ναυτοσύνη των Ερεικουσιωτών ήταν αξιοθαύμαστη. Πρέπει να σημειώσουμε ότι τα 90 αυτά σκάφη εκτός από ιδιοκτησίας Ερεικουσιώτικης ήταν επανδρωμένα όλα με Ερεικουσιώτες, δηλαδή ο αντρικός πληθυμσός από12-13 χρονών μέχρι συνταξιοδότησης ήταν καπεταναίοι καθώς και το πλήρωμα αυτών. Στην εξέλιξη των εμπορικών πλοίων από ιστιοφόρα σε μηχανοκίνητα κυρίως τις δεκαετίες 1920-1930 η δραστηριότητα αυτή άρχισε να περιορίζεται και σιγά σιγά εξαλείφθηκε. Η μεγαλύτερη ναυτική οικογένεια ήταν η οικογένεια Μάνεση (Μπλάκη), οι οποίοι είχαν μεγάλα για τα δεδομένα της εποχής εμπορικά σκάφη που εκτελούσαν εμπορικές δραστηριότητες και που άγνωστο πως κατά καιρούς εκτελούσαν και συγκοινωνιακές διαδρομές του νησιού τόσο προς την Κέρκυρα όσο και προς το Σιδάρι. Έτσι και τον Απρίλιο του 1922 ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων ταξίδευε προς την Κέρκυρα με το μεγαλύτερο πλοίο με 29 επιβαίνοντες και καπετάνιο τον Μάνεση Σταμάτιο Μπλάκη. Σχεδόν ταυτόχρονα απέπλευσε από το λιμάνι του Φυκίου μικρότερο πλοίο που εκτελούσε τη γραμμή Ερείκουσας- Σιδάρι. Καπετάνιος ο αδερφός του Σταμάτη, Κωνσταντίνος Μάνεσης (Μπλάκης). Η μέρα του Απρίλη ήταν γλυκύτατη και ηλιόλουστη. Οι δραστηριότητες στο νησί στο οποίο κατοικούσαν μόνιμα πάνω από 800 άνθρωποι(είναι πιθανό ότι στους απογεγραμμένους της εποχής εκείνης δεν συμπεριλαμβανόνταν οι ναυτικοί που έλειπαν με τα μπαρκαρισμένα καίκια) είναι οι ακόλουθες. Μέσα στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής ήταν-αφού τα 4 λιβάδια του νησιού ήταν σπαρμένα στάρια και καλαμπόκια- η βόσκηση των ζώων στα υψώματα του νησιού Μεροβίγλι, Σαντάρδο, Πηλός από τα κορίτσια και τις νέες γυναίκες της εποχής. Μετά τον απόπλου των καικιών το πλοίο που εκτελούσε τη γραμμή Ερείκουσα -Κέρκυρα ακολούθησε πορεία από το φύκι βόρεια και μετά νοτιοανατολικά, ενώ το μικρότεο πλοίο που πήγαινε στο Σιδάρι νοτιοδυτικά και μετά νότια. Έπνεε ένα ελαφρύ γλυκό αεράκι δυτικής κατεύθυνσης(Γαρμπής) που λόγω της μικρής του έντασης αποκαλείται Γαρμπινέλη. Με την ένταση αυτή του ανέμου η ταχύτητα των πλοίων πρέπει να εκυμαίνετο με βάση εκτιμήσεις γύρω στα 5 μίλια την ώρα για το πλοίο του Κωνσταντίνου Μάνεση Μπλιάκη το οποίο ταξίδευε για Σιδάρι και γύρω στα 3,5 το πολύ 4 για το μεγαλύτερο πλίο με τους 29 επιβαίνοντες του Σταμάτη Μπλιάκη το οποίο ταξίδευε προς την Κέρκυρα με καπετάνιο τον Σταμάτιο Μάνεση Μπλιάκη. Χωρίς προειδοποίηση οι καιρικές συνθήκες μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας έγιναν τρομακτικές και απότομα μια τρομερή καταιγίδα, ένας απερίγραπτος ζόφος με βροχή, χαλάζι, αστραπόβροντα και θυελλώδη άνεμο ξέσπασε στην Ερείκουσα και στη γύρω περιοχή. Μετά βίας πρόλαβε το μικρό πλοίο του Κωνσταντίνου Μάνεση να δέσει στο Σιδάρι και την ίδια στιγμή το πλοίο που πήγαινε προς τηνΚέρκυρα εβρέθη ανυπεράσπιστο μέσα σ’ αυτήν την φοβερή καταιγίδα. Ιστιοφόρο με απλωμένα τα πανιά -που προφανώς οι ναύτες δεν πρόλαβαν να μαζέψουν- το οποίο με το που δέχτηκε την ένταση της καιταιγίδας αναποδογύρισε, μπατάρισε εν μέσω της καταιγίδας. Πρέπει να εξηγήσουμε ότι η απόσταση τους από την Ερείκουσα δεν ήταν πολύ μεγλάλη,αλλά  με τα μέσα της εποχής εκείνης δεν μπόρεσαν και δεν δέχτηκαν καμία βοήθεια ώστε να σωθούν επιζώντες, δεδομένου ότι δεν υπήρχε επικοινωνία του πλοίου με αρχές ή τον οποιονδήποτε. 

Εγώ που σήμερα αφηγούμαι τα όσα έχω ακούσει στην κυρία που έχει την πρόθεση να καταγράψει τα όσα σήμερα μπορούμε να θυμηθούμε με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από το ναυάγιο είμαι από τη μεριά της μητέρας μου εγγονός του Κωνσταντίνου Μάνεση Μπλάκη που γεννήθηκε το 1915 και άκουσα πολλές φορές τον παππού μου να μου αφηγείται ό,τι θυμόταν και ό,τι άκουσε από τους μπαρμπάδες και τον πατέρα του. Επίσης στο πλοίο ταξίδευε και ο αδερφός του παππού μου ο 13 χρονος Όθων Μάνεσης Μπλάκης υπό τη συνοδεία του θείου του Σταμάτη Μάνεση Μπλάκη ο οποίος εννοείται χάθηκε μαζί με τους υπόλοιπους. Άκουσα πολλές φορές τα όσα σπαραχτικά συνέβησαν από όταν κατανόησαν πλήρως την απώλεια και τη φρίκη του ναυαγίου. Λεπτομέρειες οι οποίες ακόμα και σήμερα συγκινούν και εμένα που δεν έζησα τίποτα και θυμάμαι τις αφηγήσεις, αλλά και όποιον ακούει τις ιστορίες αυτού του φρικτού γεγονότος. Χαρακτηριστικά υπήρχε η οικογένεια Μπάκα(παρατσούκλι) οι οποίοι ταξίδευαν άπαντες στο πλοίο γιατί είχαν τάξει τη βάφτιση του μωρού τους να γίνει στην εκκλησία του αγίου Σπυρίδωνα και ξεκληρίστηκαν οικογενειακώς.

         Ο κ. Γιώργος Ορφανός μου έστειλε μία φωτογραφία όπου αναφέρονται τα εξής στοιχεία: Το ναυάγιο συνέβη στις 22/4/1922. Το όνομα του πλοίου: “Άγιος Νικόλαος” και έπειτα ακολουθούν τα εξής ονόματα:

Σταμάτης Μάνεσης-Μπλάκης, πλοίαρχος ετών 45

Σπυρίδων Μάνεσης-Μπλάκης, ετών 12

Όθωνας Μάνεσης-Μπλάκης, ετών 12

Αναστάσιος Μάνεσης-Καλόγηρος, ετών 70

Αλέξανδρος Ορφανός του Μάρκου Μαρανιάος, ετών 46

Κωνσταντίνος Αργυρός του Ιωάννη, ετών 55

Μάρκος Αρώνης του Στεφάνου- Μπάκα, ετών 70

Γεώργιος Αρώνης του Μάρκου-Μπάκα, ετών 72

Μαρία Γεωργίου Αρώνη -Μπάκα , ετών 38

Σταματέλα Αρώνη-Μπάκα, ετών 1

Ευγενία Κωνταντίνου Κατέχη-Πιστόλη, ετών  32

Δημήτριος Κωνσταντίνου Κατέχη-Πιστόλη, ετών 3

Ιωάννης Κατέχης του Θωμά, -Πιστόλη, ετών 19

Δημήτριος Κατέχης του Γεωργίου-Μαρκαντώνιος, ετών 44

Θεόδωρος Κατέχης του Δημητρίου- Μαρκαντώνιος, ετών 10

Αγγελική Κατέχη του Δημητρίου -Μαρκαντώνιος, ετών 43

Σταματέλα Μάρκου Κατέχης -Μαρκαντώνιος, ετών 18

Αυγερινή Σπυρίδωνος Κατεχη-Μαρκαντώνιος, ετών 34

Χρήστος Κατέχης του Σπυρίδωνος,-Μαρκαντώνιος, ετών 4

Αναστάσιος Κασίμης του Γεωργίου- Γουργούρη, ετών 25

Αναστάσιος Μάρκου Κατέχης-Μαρκαντώνιος, ετών 37

Ένας Βορειοηπειρώτης αγνώστου ονόματος

         Προσπάθησα να βρω κάποια ληξιαρχικά στοιχεία αλλά δεν ήταν εφικτό.

         Είθε ο Θεός να αναπαύει τις ψυχές τους, να μας προστατεύει από τη μανία της θάλασσας και εμείς με τη σειρά μας να είμαστε άξια τέκνα Του. Αυτό το έργο που μόλις σας κοινοποίησα είναι προς εσάς, για εσάς και για μελλοντικές ενέργειες σας.

Με εκτίμηση,

η δασκάλα σας

Αποστολία Ρούση