Περί του Ιερού Ναού Ιάσωνος και Σωσιπάτρου

Βουσολίνου Ανυφαντή Ελένη*

Όπως στο σύνολό της η βυζαντινή ιστορία της Κέρκυρας είναι κατά βάση ανεξερεύνητη και με ελάχιστα λείψανα, έτσι και ο βυζαντινός ναός, ξεχωριστό μνημείο, των Αγίων Ιάσονος και Σωσιπάτρου εμπεριέχει στοιχεία που ακόμη και σήμερα δεν έχουν διαλευκανθεί απόλυτα.

Σχετικά με τον βίο τόσο του Ιάσονα, όσο και του Σωσιπάτρου, γνωρίζουμε ότι έζησαν τον 1^ο αι. μ.Χ. και γεννήθηκαν ο πρώτος στην Ταρσό και ο δεύτερος στην Αχαΐα. Ήταν Έλληνες στην καταγωγή και στενοί φίλοι του Αποστόλου Παύλου. Έλαβαν και οι δύο επισκοπικό χρίσμα, ο Άγιος Ιάσονας ανέλαβε τον επισκοπικό  θρόνο της Ταρσού και ο Άγιος Σωσίπατρος τον επισκοπικό θρόνο του Ικονίου.

Το 67μ.χ. έφτασαν και εγκαταστάθηκαν στην Κέρκυρα. Έξω από τα τείχη της πόλης έκτισαν ναό επ’ ονόματι του Αγίου ενδόξου πρωτομάρτυρος Στεφάνου. Ωστόσο, ήρθαν αντιμέτωποι οι Άγιοι με τον ειδωλολάτρη ηγεμόνα Κερκυλλίνο, ο οποίος τους φυλάκισε. Μάλιστα ο Σωσίπατρος υπέστη μαρτυρικό θάνατο.

Δεν είναι σαφές πότε ακριβώς χτίστηκε το σημερινό μνημείο το οποίο σήμερα ορθώνεται επιβλητικό στην περιοχή της Παλαιόπολης, κοντά στην παλαιοχριστιανική βασιλική του Ιοβανού, από την πλευρά του λιμανιού του Αλκινόου, που μαζί με το Υλλαϊκού διαμόρφωναν ως το 6^ο αι μ.Χ. την αρχαία πόλη.

Σύμφωνα με επιγραφή που υπήρχε πριν χτιστεί ο σημερινός ναός στο μέρος αυτό υπήρχε ένας‘’ἀλλος ἐν σμικρότητι πέλων’’. Ενώ λοιπόν η σημερινή κατάσταση δεν πρέπει να είναι προ του 17^ου αι., η επιγραφή στη δυτική πρόσοψη του ναού φανερώνει τη δημιουργία της παλαιάς βασιλικής από τον 4^ο αι. Η επιγραφή που πρωτοδημοσιεύτηκε από το Ρωμανό, προερχομένη τα εξής:

‘’AρσένιοςιρόςΚαλλούδηςκρήςαἴσιαρέζωνΜητρίθεοῦΜαρίηἠρατοτονδεδόμον, αχπ΄ ‘’.

Η παλαιότερη γραπτή πηγή για το μέρος αυτό προέρχεται από τις ‘’Πράξεις των Αγίων’’, όπου αναφέρεται το εξής: ‘’Kαίαὐτόςδέ ο βασιλεύς ὠκοδόμησε τόν ναόν τοῦ αγίου Ἀνδρέου τοῦ ἀποστόλου ἐ ναὐτῶ τῶ τόπω ἔνθα καί κατετέθη τοῦ αγίου Σωσιπάτρου τό λείψανον^. Ομοίως και τήν Μεγάλην Ἐκκλησίαν’’.

Ο μνημονευόμενος βασιλιάς είναι ο Δατιανός, ο οποίος προγενέστερα είχε θανατώσει το Σωσίπατρο και αργότερα, αφού ασπάστηκε τον χριστιανισμό, βαφτίστηκε, ονομάστηκε Σεβαστιανός και για να τιμήσει πλέον τον Άγιο Σωσίπατρο τον έθαψε εκεί. Σε αυτό το ναό αργότερα θάφτηκε και ο Ιάσωνας. Επομένως, κάποια στιγμή το όνομα του ναού από Άγιος Ανδρέας μεταβλήθηκε σε Ναό Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου. Η μεταβολή ονόματος ήταν συχνή σε ναούς χριστιανικούς, άρα δεν ξενίζει το γεγονός της αλλαγής του ονόματος. Πιθανότατα, πρέπει να καταστράφηκε το παλαιό κτίριο, μάλλον όχι πριν από το 10^ο αι π.Χ., οπότε και λησμονήθηκε πλέον η πρώτη αφιέρωση του χώρου.

Σε μια τέτοια περίοδο «‘Η πόλις τείχεσι μακροῖς περιείληπται ἐκ λίθου τετραπέδου και θαυμαστοῦ κάλλεικεκοσμημένων λαμπρύνεται…»., πάντως , το 11^ο αι. πρέπει να καταστράφηκε το πρώτο κτίριο από τους Σαρακηνούς και τους Νορμανδούς.

Σύμφωνα με δύο επιγραφές στο δυτικό τοίχο του ναού, που τις αναφέρει ο Μάρμορας, συνάγεται το συμπέρασμα ότι πιθανότατα δημιουργήθηκε ο σημερινός ναός το 12^ο αι. Για την εξέλιξη του ναού υπάρχουν αναφορές και από το χρονογράφο Γεώργιο Φραντζή, ο οποίος ακολούθησε το Δεσπότη της Πελοποννήσου Θωμά Παλαιολόγο ερχόμενο στην Κέρκυρα τον Ιούλιο του 1460, και από τονBuchon. Πιθανότατα, το 17^ο αι. ανοικοδομήθηκε το κωδωνωστάσι στα βορειοδυτικά του ναού.

Τότε ο ναός πρέπει να ανήκε κατά το μισό στην οικογένεια Βενιέρη, ενώ το 18^ο αι. ανήκε στην οικογένεια Μινωτή και αργότερα στην οικογένεια Ποφάντη, η οποία τον αφιέρωσε στο Δήμο Κερκυραίων.

*Δημοσιεύθηκε στο φύλλο 8ης-2-2022 της ΚΣ στη στήλη AΠΟ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

Ακολουθήστε το kerkyrasimera.gr για να μαθαίνετε πρώτοι τα νέα από την Κέρκυρα.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Ακολουθήστε μας στο twitter

Ακολουθήστε μας στο Facebook